Wybicie zęba (zwichnięcie całkowite zęba) charakteryzuje się całkowitą utratą łączności zęba z zębodołem. Klinicznie i radiologicznie stwierdza się pusty zębodół.
Preferuje się natychmiastowe wprowadzenie zęba do zębodołu w miejscu wypadku. Jeżeli ząb jest zanieczyszczony, należy go wcześniej wypłukać pod bieżącą, zimną wodą.
W przypadku, gdy nie jest możliwa natychmiastowa replantacja, wskazane jest, aby do tego czasu ząb był przechowywany w ślinie w przedsionku jamy ustnej, w mleku lub specjalnym płynie transportowym dostępnym na rynku.
W obu przypadkach pacjent powinien zgłosić się następnie do gabinetu stomatologicznego w celu dalszego leczenia.
Postępowanie w gabinecie stomatologicznym
Leczenie wybitych zębów stałych zależy od:
– czasu przebywania zęba poza zębodołem
– środowiska, w którym był przechowywany
– wieku pacjenta
1. Jeżeli ząb przebywał poza zębodołem nie dłużej niż 2 godz. i był przechowywany w środowisku fizjologicznym lub bezpośrednio po wypadku został wprowadzony do zębodołu, wykonuje się natychmiastową replantację.
Przebieg zabiegu:
• dokładne opłukanie powierzchni zęba solą fizjologiczną
• wypłukanie skrzepu z zębodołu (solą fizjologiczną)
• replantacja zęba
• unieruchomienie zęba za pomocą szyny półsztywnej na okres 7-10 dni
a) w zębach z zakończonym rozwojem wierzchołka korzenia przed zdjęciem szyny przeprowadzamy leczenie endodontyczne (w okresie 7-10 dni)
b) w zębach z niezakończonym rozwojem wierzchołka korzenia oczekujemy na rewaskularyzację miazgi ( po 2-3 tygodniach wykonujemy kontrolne zdjęcie rtg, w przypadku widocznej resorpcji korzenia lub procesu zapalnego – usuwamy miazgę i rozpoczynamy apeksyfikację)
• osłona antybiotykowa
• profilaktyka przeciwtężcowa (jeśli jest wskazana)
Nawet najlepsze umiejętności najlepszego lekarza stomatologa na nic się nie zdadzą, jeśli nie dysponuje on gabinetem wyposażonym w choćby podstawowy sprzęt. Pacjenta trzeba przede wszystkim wygodnie posadzić (lub położyć) na fotelu. Niezbędne są także narzędzia i materiały do diagnozowania i leczenia.
Wyposażenie i organizacja poradni uzależniona jest od rodzaju jej działalności uwzględniając przy tym wymogi ergonomii, zasady BHP i względy estetyczne.
Całość wyposażenia można podzielić na podstawowe, specjalistyczne i pomocnicze.
W skład unitu stomatologicznego wchodzą:
|
Na konsoli lekarza znajdują się: • wiertarka turbinowa |
Dmuchawka wodno-powietrzna to urządzenie dostarczające wodę, sprężone powietrze i ich mieszaninę do pola operacyjnego. Może być nazywana strzykawką trójfunkcyjną. Udoskonaloną wersją jest strzykawka sześciofunkcyjna, podgrzewająca wodę i powietrze. Dmuchawka może też posiadać źródło światła, co stanowi duże udogodnienie dla lekarza.
Ssak usuwa wodę, ślinę i resztki materiałów z pola operacyjnego. Może służyć także do odciągania tkanek. Jest niezastąpiony przy zabiegach wymagających intensywnego chłodzenia wodą. Operowany przez wyszkoloną asystę stanowi ogromną pomoc dla stomatologa.
Ślinociąg składa się z przewodów wyprowadzających i wymiennej plastikowej końcówki. Można go dogiąć haczykowato tak, że spoczywa w najgłębszym miejscu jamy ustnej. Służy do odciągania wody i śliny, ale nie jest tak wydajny jak ssak.
Klasyfikacja wad szczękowo-zgryzowych oparta jest na podziale w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych.
1) W stosunku do płaszczyzny pośrodkowej (strzałkowej)
2) W stosunku do płaszczyzny oczodołowej
3) W stosunku do płaszczyzny poziomej (horyzontalnej)
Płaszczyzna strzałkowa 1. Zgryz krzyżowy (vestibulocclusio) 2. Boczne przemieszczenie żuchwy (positio mandibulae lateralis) 3. Zgryz przewieszony (linguocclusio) |
Płaszczyzna oczodołowa 1. Tyłozgryz (distocclusio) 2. Tyłożuchwie (positio mandibulae posterior) a) czynnościowe 3. Przodozgryz (mesiocclusio) 4. Przodożuchwie (positio mandibulae anterior) |
Płaszczyzna pozioma 1. Zgryz otwarty (occlusio aperta) 2. Zgryz głęboki (occlusio profunda) |
Białe zęby są podstawą zdrowego uśmiechu. Zapewniają dobre samopoczucie i pewność siebie. Osiągnięcie takiego zniewalającego efektu nie jest w dzisiejszych czasach trudne. Warto jednak zanim zdecydujemy się na konkretną metodę wybielania poznać przyczynę zmienionego zabarwienia zębów.
Istnieją różne powody przebarwień zębów, stąd podział obejmuje także ich przyczyny.
Przebarwienia zębów (discoloratio dentium) mogą być konsekwencją działania czynników zewnątrz- lub wewnątrzpochodnych. W przypadku tych pierwszych barwnik gromadzi się w błonce nabytej zęba pokrywającej szkliwo, ale także nieosłoniętej zębinie lub cemencie. Jeżeli chodzi o druga grupę to barwnik gromadzi się w zębinie w trakcie lub po zakończeniu rozwoju zęba.
– powodowane zazwyczaj poprzez choroby systemowe bądź przyjmowanie leków, mogą powstawać w następujących przypadkach:
• we WRODZONEJ PORFIRII- schorzenie genetyczne, powodujące zaburzenia procesu erytropoezy, czego efektem jest nadmierna produkcja koproporfiryny i uroporfiryny gromadzonych m.in. w tkance kostnej i zębach. Skutkiem jest różowobrązowe, czerwonoszare lub ciemnobrązowe zabarwienie zębów, bez zmiany ich kształtu.
• w ŻÓŁTACZCE NOWORODKÓW- w wyniku wirusowego zapalenia wątroby i wynikających z niego zaburzeń następuje odkładanie biliwerdyny w rozwijających się zębach, czego efektem jest żółtobrązowe ich zabarwienie.
• w CHOROBIE HEMOLITYCZNEJ NOWORODKÓW- zaburzenie powstające na skutek niezgodności serologicznej krwi matki i płodu, którego następstwami są niedokrwistość hemolityczna, uszkodzenia wątroby, żółtaczka jąder podstawy mózgu i hiperbilirubinemia. Występuje zabarwienie zębów od żółtego przez zielony, brązowy aż do czarnego zazwyczaj w okolicy przyszyjkowej, ale tylko w tych zębach których rozwój zachodził przed urodzeniem dziecka (zaraz po urodzeniu choroba leczona przez transfuzję krwi).
• we WRODZONEJ NIEDROŻNOŚCI PRZEWODÓW ŻÓŁCIOWYCH- nieprawidłowa budowa przewodu żółciowego, powodująca odkładanie barwników żółciowych w tkankach zęba i w efekcie zielone ich zabarwienie.
• w ALKAPTONURII- zaburzenie genetyczne o charakterze metabolicznym wpływające także na barwę zębów, ale też ścięgien i chrząstek dając w rezultacie ich niebieskoczarne zabarwienie.
• w ZABURZENIACH GRUCZOŁÓW ENDOKRYNOWYCH- zabarwienie zębów jest w tym przypadku charakterystyczne dla zaburzeń konkretnego gruczołu, i tak np. w :
-nadczynności przedniego płata przysadki- koloru żółtoszarego;
-niedomodze nadnerczy- koloru żółtego;
-nadczynności grasicy i tarczycy- koloru niebieskobiałego;
-niedoczynności tarczycy- koloru mlecznobiałego.
Obok powszechnie stosowanej i uznawanej za podstawową metody opracowywania ubytków próchnicowych-metody mechaniczno rotacyjnej (z użyciem wiertła) istnieją inne metody określane jako dodatkowe lub inaczej pomocnicze. Główną ich cechą jest oszczędność w traktowaniu tkanek zęba, a także polepszenie komfortu fizycznego jak i psychicznego dla pacjenta.
(Atraumatic Restorative Treatment)- oparta na usuwaniu zmian próchnicowych przy użyciu narzędzi ręcznych m.in. :dłutek, motyczek, ekskawatorów; a zamiast osuszania powietrzem stosuje się kulkę waty. Do wypełnień stosuje się materiał adhezyjny, uwalniające jony fluorkowe- cementy glass-jonomerowe. Metoda jest tania, możliwa do wykonania poza warunkami gabinetu stomatologicznego oraz mało traumatyczna dla samego pacjenta. Okazuje się być przydatna u osób niepełnosprawnych oraz cierpiących na dentofobię.
(Chemomechanical Caries Removal)- oparta na stosowaniu żelu zawierającego podchloryn sodu np. w systemie Cariosolv. Wprowadzony żel zmiękcza próchnicowo zmienione tkanki, przez co ułatwia ich późniejsze usuwanie narzędziami ręcznymi (wydrążaczami). Do zalet metody można zaliczyć fakt, iż po zastosowaniu żelu zębina staje się porowata, szorstka, pozbawiona warstwy mazistej oraz posiadająca otwarte kanaliki zębinowe. Wszystko to sprzyja lepszej adhezji materiału wypełniającego.
(Kinetic Cavity Preparation)- z wykorzystaniem urządzenia zwanego piaskarką, wykorzystującego energię strumienia piasku rozpuszczonego w medium z wody pod ciśnieniem. Obecnie urządzenia te korzystają z abrazyjności tlenku glinu, stosowanego w postaci skupionej wiązki o średnicy 27µm do 90µm. Cząsteczki tlenku glinu kontaktując się z twardymi tkankami zęba wykonują pracę oddając swoją energię, czego efektem jest usuwanie szkliwa, zębiny lub wymagających wymiany wypełnień z amalgamatu czy kompozytu. Kąt pod jakim strumień powinien padać na powierzchnie zęba wynosi 90 stopni, a odległość 1 mm. Zaletą tej metody jest fakt nie wywierania negatywnego wpływu na miazgę, przede wszystkim ze względu na bezdotykowość metody ( eliminacja nacisku wywieranego przez końcówkę roboczą). Znakomicie nadaje się do usuwania zmienionej próchnicowo tkanki na powierzchni okluzyjnej i przyszyjkowej zęba stosując się do zasady oszczędności w preparacji tkanek. Metoda ta cechuje się stosunkowo małą bolesnością dla pacjenta, zniwelowaniem drgań, hałasu, wibracji oraz zapachu co ma ogromne znaczenie dla jego komfortu. Wadą jest usuwanie z taką samą łatwością, a nawet i większa zdrowych tkanek zęba, dlatego ważne jest ich odpowiednie zabezpieczenie przed zabiegiem.
Niepodważalny i bezsprzeczny jest związek pomiędzy składem, jakością i częstością spożywanych produktów żywnościowych a stanem uzębienia. Ochronę dla zęba przed działającymi miejscowo w jamie ustnej pokarmami stanowi niewątpliwie pokład szkliwa, lecz jest to tylko ochrona krótkotrwała, gdyż po pewnym czasie i ta bariera staje się podatna na wpływy destrukcyjne.
Największe znaczenia w przyczynianiu się do rozwoju zmian próchnicowych przypisuje się węglowodanom. Stanowią one aż 70% spożywanych pokarmów, gdyż są nośnikiem dużych zapasów energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich kariogenność polega na tym, iż są one podstawą metabolizmu bakterii. Rozkładane dają kwasy, a te z kolei powodują demineralizację, czyli odwapnienie szkliwa.
Za najbardziej kriogenny z cukrów uważa się dwucukier-SACHAROZĘ. Jest spożywana najczęściej i w największych ilościach. Występuje powszechnie w wielu produktach spożywczych, chętnie spożywanych w szczególności przez dzieci, np. w :
• SŁODYCZACH (cukierkach, ciastkach, deserach, napojach, dżemach);
• OWOCACH, zarówno w świeżych, jak i w suszonych;
• PRODUKTACH MLECZNYCH, PŁATKACH ŚNIADANIOWYCH;
• niektórych PRODUKTACH MIĘSNYCH I RYBNYCH;
• jako dodatek do SOSÓW SAŁATKOWYCH, KECZUPU, MUSZTARDY i in. .
Sacharoza jest rozkładana w jamie ustnej pod wpływem enzymu amylazy ślinowej na cukry proste: glukozę i fruktozę. To właśnie one podlegają fermentacji bakteryjnej, czyli glikolizie i w ten sposób zapoczątkowują proces próchnicowy. Zwiększa także lepkość płytki ułatwiając drobnoustrojom lepszą adherencję do powierzchni zębów.
Rozpatrując ich próchnicotwórczość należy wziąć pod uwagę nie tyle ich ilość i jakość, ale co ważniejsze częstość spożywania. Uznaję się za dużo bardziej bezpieczne spożycie tej samej ilości słodyczy jednorazowo niż w mniejszych porcjach a szczególnie między posiłkami. Wynika to z faktu, że im dłuższy kontakt cukru z płytką, tym próchnicotwórczość wzrasta. Zatem oczywistym staję się wpływ czasu usuwania węglowodanów z jamy ustnej. Poszczególne produkty wykazują się zróżnicowanym czasem usuwania, oraz różnym stężeniem początkowym w jamie ustnej. I tak np. :
– cukry z owoców, warzyw i napojów- 5 minut
– cukry zawarte w słodyczach np. czekoladzie, twardych cukierkach- 15 do 20 minut
– chleb lub krakersy- skrócenie czasu ( energiczne żucie -> zwiększenie wydzielania śliny -> przyspieszenie neutralizacji kwasów)
Wrażliwość zębiny – jest to ostry, przemijający, umiejscowiony ból wywołany przez wielorakie bodźce działające na zębinę, którego przyczyną jest odsłonięcie zębiny i otwarcie kanałów zębinowych. Ból pojawia się nagle i trwa tak długo, jak długo działa bodziec.
Odczucia bólowe różnią się znacznie u poszczególnych pacjentów. Najczęściej występuje wrażliwość na zimno (74% przypadków), lecz ból może wywołać także spożywanie gorących, słodkich lub kwaśnych pokarmów lub napojów, szczotkowanie zębów, jak również leczenie stomatologiczne.
Teorie wrażliwości zębiny:
1) teoria nerwowa – zakłada obecność w kanalikach zębinowych nerwów czuciowych bezmielinowych, za pośrednictwem których bodźce nerwowe przenoszone są z zębiny do miazgi.
Aktualne wyniki badań nie potwierdzają tej teorii. Wprawdzie wykazano obecność włókien nerwowych wewnątrzkanalikowych, jednak nie występują one we wszystkich kanalikach, a w tych, w których występują znajdują się tylko w 1/3 domiazgowej ich części.
2) teoria receptora odonoblastycznego – zakłada przenoszenie bodźców z zębiny do miazgi za pośrednictwem włókien Tomesa (wypustek odontoblastów biegnących w kanalikach zębinowych).
Przeprowadzone badania nie wykazały jednak połączeń między odontoblastami a nerwami miazgi (wrażliwość zębiny utrzymuje się po przerwaniu warstwy odontoblastów), ponadto ustalono, że włókna Tomesa znajdują się tylko w 1/3 do 1/2 długości kanalików.
3) teoria hydrodynamiczna – jest to teoria powszechnie akceptowana. Tłumaczy ona wrażliwość zębiny na podstawie następującego mechanizmu:
Pod wpływem bodźców działających na odsłonięte kanaliki zębinowe dochodzi do przemieszczenia się płynu wewnątrzkanalikowego z następowym drażnieniem nerwów czuciowych w miazgowym splocie pododontoblastycznym, co manifestuje się bólem.
Fluor, to pierwiastek z grupy fluorowców cechujący się bardzo dużą reaktywnością, stąd nie występuje on w stanie naturalnym w postaci elementarnej.
Dlatego też terminy fluor i fluorki można używać zamiennie.
Mechanizmy jakie opisują wzajemne reagowanie pomiędzy jonami fluoru a twardymi tkankami zębów charakteryzują się wielokierunkowością i są to np. :
• Fluor obecny w ślinie lub płynie tkankowym może modyfikować hydroksyapatyty szkliwa i poprzez odłączenie jonów wodorotlenowych tworzyć fluoroapatyty. Szkliwo posiadające te struktury ulega wzmocnieniu oraz wykazuje się większą opornością na działanie kwasów produkowanych przez bakterie próchnicotwórcze płytki nazębnej. Te specyficzne właściwości biorą się z faktu, iż fluoroapatyty wykazują lepszą krystaliczność oraz mniejszą rozpuszczalność w kwasach niż naturalnie występujące hydroksyapatyty.
• Kolejna możliwość profilaktycznego działania fluoru to remineralizacja, czyli inaczej mówiąc ponowna mineralizacja szkliwa. To właśnie ta właściwość fluoru wydaje się mieć największe znaczenie w profilaktyce przeciwpróchnicowej. Jednak istnieje jeden warunek, aby mechanizm ten był możliwy, a mianowicie stała podaż niewielkiej ilości fluoru. Warunek ten jest spełniony najlepiej poprzez warstwę fluorku wapnia na powierzchni szkliwa, o grubości w granicach 1,5-2,0 µm. Uwalnia ona w sposób powolny, ale ciągły jony fluorkowe przez co wpływa hamująco na demineralizację, a aktywująco na remineralizację drobnych ubytków szkliwa.
• Oprócz funkcji wzmacniających i reperujących strukturę szkliwa, fluor posiada także właściwości bakteriostatyczne. Wnika on poprzez błonę komórkowa bakterii do jej wnętrza w postaci kwasu fluorowodorowego( HF ),po czym dysocjuje i uwalnia jony fluorkowe. Skutkiem jest : -hamowanie enzymu enolazy, odgrywającej rolę w przemianie
węglowodanów ;
-blokowanie transportu glukozy do wnętrza komórki bakteryjnej ;
-dzięki blokowaniu enzymów ważnych dla prawidłowego funkcjonowania
bakterii prowadzi do zahamowania wzrostu płytki nazębnej, a poprzez to
również do spadku jej kriogenności.
Próchnica zębów (łac. caries) jest to wieloprzyczynowa i przewlekła choroba infekcyjna twardych tkanek zęba wywołana przez czynniki pochodzenia zewnętrznego, które doprowadzają do odwapnienia i proteolizy podatnych na ich działanie tkanek.
Istnieje wiele metod diagnozowania tego schorzenia i coraz to bardziej stawia się na nowoczesne rozwiązania odchodząc m.in. od używania jako metody diagnostycznej zgłębnika, gdyż może to jeszcze pogorszyć już istniejący proces patologiczny. Oto kilka z nowoczesnych metod, z które coraz to powszechniej są wykorzystywane w polskich gabinetach stomatologicznych:
• TRANSLUMINACJA OPTYCZNA I CYFROWA-inaczej DIAFANOSKOPIA.
Badanie przeprowadza się w gabinecie przy zgaszonym reflektorze stomatologicznym. Końcówkę światłowodu umieszcza się w okolicy szyjki badanego zęba. Światło przechodząc przez prawidłowe tkanki daje ich zarys równy i jasny. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z jakąkolwiek zmianą w tkankach lub w ich najbliższym otoczeniu skutkuje to zaburzeniem przewodzenia światła, co z kolei ujawnia się w postaci cienia o różnej wielkości i kształcie.
Nowotwory jamy ustnej, to choroby, które kilkakrotnie częściej dotykają mężczyzn aniżeli kobiety. Atakują język, migdałki podniebienne, gardło, podniebienie, dziąsła, dno jamy ustnej i czerwień wargową. Przeważającą większość przypadków stanowią nowotwory płaskonabłonkowe.
Czynniki ryzyka
Do najważniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania należą bezsprzecznie palenie tytoniu, marihuany (!) i alkohol. Oczywiście nie są one jedynymi, bowiem przyczynia się także m.in. nadmierna ekspozycja na słońcu, a nawet brak higieny, który należy traktować bardziej, jako jeden z czynników zwiększających dodatkowe zagrożenie.
Stanami przednowotworowymi tudzież zmianami przedrakowymi są m.in. liszaj płaski, toczeń rumieniowaty, zespół Plummera-Vinsona, włóknienie podśluzówkowe, jak również zmiany towarzyszące kile.
Liszaj płaski
Jest jedną z częściej występujących chorób błoń śluzowych i skóry. Objawia się występowaniem białych charakterystycznych wykwitów w obrębie jamy ustnej. Wykwity te tworzą swego rodzaju powłokę (policzki), chociaż niewykluczona jest postać ów liszaja, jako zmiany pęcherzykowe, wrzodziejące, czy w postaci nadżerki. Oprócz policzków liszaj może rozwinąć się także na języku.
Liszaj płaski nie jest nowotworem, jednak jest zaliczany do stanów przedrakowych, które mogą, (ale nie muszą) przekształcić się w nowotwór nabłonkowy.
Liszaj płaski Wilsona jest schorzeniem przewlekłym, występującym u osób dorosłych (30-60 rok życia). W jego rozwoju istotną rolę może odgrywać genetyka! U osób borykających się z liszajem płaskim obserwuje się okresowe zaostrzenie objawów chorobowych tudzież pogorszenie stanu zdrowia. Z kolei obszar kliniczny przedstawia obecność pojedynczych i/lub licznych grudek pokrytych „siateczką”. Kolor występujących wykwitów jest różny – mogą przybierać postać czerwoną, różową, siną, a nawet fioletową. Na języku przybierają one postać białą (leukoplakia).
Leukoplakia
Zwana także rogowaceniem białym jest charakterystyczną zmianą w obrębie jamy ustnej, uwidaczniającą się w postaci białych przebarwień na powierzchni błony śluzowej. Leukoplakia to choroba występująca nie tylko w obrębie błoń śluzowych, ale również w obrębie gardła i krtani – traktowana, jako zmiany przednowotworowe. Bezpośrednimi przyczynami występowania leukoplakii jest palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu.
Zmiany chorobowe rozwijają się najczęściej na wewnętrznej stronie policzków, dnie jamy ustnej, po bokach języka, dolnej wardze i wyrostkach zębodołowych. W zależności od zaawansowania choroby powierzchnia zmian może być pobrużdżona, guzkowata z pojawiającymi się brodawkami lub przypominać powierzchnię skóry. Wytworzenie się nowotworu w obrębie leukoplakii jest duże (15-40% przypadków). Każda zmiana powinna zostać poddania badaniu mikroskopowemu, bowiem tylko ono pozwoli wykryć nowotwór, oraz (w przypadku jego wykrycia: przyp. red.) ocenić ryzyko jego złośliwości.