Wrażliwość zębiny – dentin sensitivity

Wrażliwość zębiny – jest to ostry, przemijający, umiejscowiony ból wywołany przez wielorakie bodźce działające na zębinę, którego przyczyną jest odsłonięcie zębiny i otwarcie kanałów zębinowych. Ból pojawia się nagle i trwa tak długo, jak długo działa bodziec.

Odczucia bólowe różnią się znacznie u poszczególnych pacjentów. Najczęściej występuje wrażliwość na zimno (74% przypadków), lecz ból może wywołać także spożywanie gorących, słodkich lub kwaśnych pokarmów lub napojów, szczotkowanie zębów, jak również leczenie stomatologiczne.

Teorie wrażliwości zębiny:
1) teoria nerwowa – zakłada obecność w kanalikach zębinowych nerwów czuciowych bezmielinowych, za pośrednictwem których bodźce nerwowe przenoszone są z zębiny do miazgi.
Aktualne wyniki badań nie potwierdzają tej teorii. Wprawdzie wykazano obecność włókien nerwowych wewnątrzkanalikowych, jednak nie występują one we wszystkich kanalikach, a w tych, w których występują znajdują się tylko w 1/3 domiazgowej ich części.
2) teoria receptora odonoblastycznego – zakłada przenoszenie bodźców z zębiny do miazgi za pośrednictwem włókien Tomesa (wypustek odontoblastów biegnących w kanalikach zębinowych).
Przeprowadzone badania nie wykazały jednak połączeń między odontoblastami a nerwami miazgi (wrażliwość zębiny utrzymuje się po przerwaniu warstwy odontoblastów), ponadto ustalono, że włókna Tomesa znajdują się tylko w 1/3 do 1/2 długości kanalików.
3) teoria hydrodynamiczna – jest to teoria powszechnie akceptowana. Tłumaczy ona wrażliwość zębiny na podstawie następującego mechanizmu:
Pod wpływem bodźców działających na odsłonięte kanaliki zębinowe dochodzi do przemieszczenia się płynu wewnątrzkanalikowego z następowym drażnieniem nerwów czuciowych w miazgowym splocie pododontoblastycznym, co manifestuje się bólem.

Ból zębinowy towarzyszy różnym stanom klinicznym:
– ubytki próchnicowe
– próchnica pod wypełnieniem
– nadłamanie lub złamanie korony zęba (bez obnażenia miazgi)
– zęby z nieszczelnymi lub podwyższającymi wysokość zwarcia wypełnieniami
– bezpośrednio po wypełnieniu ubytku (tzw. wrażliwość po zabiegowa)
– abrazja w rejonie przyszyjkowym (spowodowana nieprawidłową techniką szczotkowania szczoteczką z twardym włosiem, abrazyjną pastą)
– atrycja (starcie twardych tkanek zęba spowodowane kontaktem zębów na powierzchniach żujących i stycznych)
– ubytki klinowe w rejonie połączenia szkliwno-cementowego
– po zacementowaniu koron lub mostków
– recesja dziąsła
– choroby przyzębia
– wybielanie zębów

Nie zawsze odsłonięta zębina (w zębie z żywą miazgą) jest wrażliwa. Zależy to od liczby na jej powierzchni kanalików zębinowych oraz ich drożności, co z kolei uzależnione jest od następujących czynników biologicznych: 
1. Warstwy mazistej zębiny, która powstaje po mechanicznym opracowaniu (skrawanie rotacyjne, polerowanie, szczotkowanie) i tworzy czopy zamykające ujścia kanalików, zmniejszając w ten sposób przepływ płynów przez zębinę. Warstwa ta utrzymuje sie przez 5-7 dni ( szybkość rozpuszczania zależy od zawartości wapnia i fosforanów w ślinie, kwasowości diety, energiczności szczotkowania).
2. Adherencji białek śliny do zewnętrznej powierzchni zębiny, która powoduje zamknięcie ujść kanalików zębinowych.
3. Powstania kamienia nazębnego lub wewnątrzkanalikowych kryształów z substancji mineralnych śliny.
4. Zmniejszenia średnicy kanalików zębinowych przez odkładanie się makrocząsteczek przesączu osocza i fibryny.
5. Powstanie zębiny wtórnej i reparacyjnej (o zmniejszonej liczbie kanalików).
6. Utworzenie około kanalikowej bardziej zmineralizowanej zębiny.
7. Powstanie zębiny sklerotycznej z całkowicie zobliterowanymi kanalikami.