Kariostatyczne działanie fluoru

Fluor, to pierwiastek z grupy fluorowców cechujący się bardzo dużą reaktywnością, stąd nie występuje on w stanie naturalnym w postaci elementarnej.

Dlatego też terminy fluor i fluorki można używać zamiennie.
Mechanizmy jakie opisują wzajemne reagowanie pomiędzy jonami fluoru a twardymi tkankami zębów charakteryzują się wielokierunkowością i są to np. :
• Fluor obecny w ślinie lub płynie tkankowym może modyfikować hydroksyapatyty szkliwa i poprzez odłączenie jonów wodorotlenowych tworzyć fluoroapatyty. Szkliwo posiadające te struktury ulega wzmocnieniu oraz wykazuje się większą opornością na działanie kwasów produkowanych przez bakterie próchnicotwórcze płytki nazębnej. Te specyficzne właściwości biorą się z faktu, iż fluoroapatyty wykazują lepszą krystaliczność oraz mniejszą rozpuszczalność w kwasach niż naturalnie występujące hydroksyapatyty.
• Kolejna możliwość profilaktycznego działania fluoru to remineralizacja, czyli inaczej mówiąc ponowna mineralizacja szkliwa. To właśnie ta właściwość fluoru wydaje się mieć największe znaczenie w profilaktyce przeciwpróchnicowej. Jednak istnieje jeden warunek, aby mechanizm ten był możliwy, a mianowicie stała podaż niewielkiej ilości fluoru. Warunek ten jest spełniony najlepiej poprzez warstwę fluorku wapnia na powierzchni szkliwa, o grubości w granicach 1,5-2,0 µm. Uwalnia ona w sposób powolny, ale ciągły jony fluorkowe przez co wpływa hamująco na demineralizację, a aktywująco na remineralizację drobnych ubytków szkliwa.
• Oprócz funkcji wzmacniających i reperujących strukturę szkliwa, fluor posiada także właściwości bakteriostatyczne. Wnika on poprzez błonę komórkowa bakterii do jej wnętrza w postaci kwasu fluorowodorowego( HF ),po czym dysocjuje i uwalnia jony fluorkowe. Skutkiem jest : -hamowanie enzymu enolazy, odgrywającej rolę w przemianie
węglowodanów ;
-blokowanie transportu glukozy do wnętrza komórki bakteryjnej ;
-dzięki blokowaniu enzymów ważnych dla prawidłowego funkcjonowania
bakterii prowadzi do zahamowania wzrostu płytki nazębnej, a poprzez to
również do spadku jej kriogenności.

Drogi jakimi fluor może docierać do naszego organizmu to nie tylko ta stosowana bezpośrednio w jamie ustnej, czyli EGZOGENNA ale także ENDOGENNA.
Do źródeł fluoru endogennego możemy zaliczyć:

WODĘ PITNĄ – jedna z najbardziej popularnych form fluoryzacji endogennej:
– optymalna dawka to 0,5-1 mg fluoru na litr,
– dowóz fluoru jest stały, bierny oraz odbywa się bez udziału osoby zainteresowanej i lekarza,
– nie zwalcza całkowicie próchnicy, ale hamuje przyrost ubytków próchnicowych w roku w granicach 50-60%,
-działa pozytywnie na zęby mleczne – zwiększając grubość szkliwa (u dzieci pijących wodę fluorkowaną od urodzenia).
PRODUKTY SPOŻYWCZE – głównie sól kuchenna lub mleko:
– fluorkowanie soli jest metodą zapobiegawczą w przypadku kiedy niemożliwie jest fluorkowanie wody pitnej,
– dawka na 1 kg soli wynosi 250g fluoru (lecz zwykle dodaje się mniej ok. 90g)-dawka ta redukuje próchnicę w ok. 30%,
– wadą metody jest zróżnicowane spożywanie soli przez różnych osobników i małe jej spożycie przez dzieci,
– fluorkowanie mleka jest metodą bardzo kosztowną, stąd rzadko stosowaną.
FLUORKOWANIE TABLETKOWE:
– muszą być stosowane systematycznie, jeśli jest to spełnione to mogą redukować próchnicę o 40-60%,
– tabletki powinny być rozpuszczane w ustach w ciągu dnia, ale nie w tym samym czasie co pasta z fluorem,
– tabletki zawierają NaF w różnych ilościach od 0,5 mg do 2,20 mg NaF,
– nie należy ich podawać z produktami zawierającymi wapń ( np. z mlekiem), ponieważ tworzy się wtedy nieczynny fluorek wapnia.

Preparaty do fluoryzacji EGZOGENNEJ, inaczej kontaktowej można podzielić na te o małym stężeniu fluoru, czyli do częstego stosowania (grupa pierwsza) i na takie o wysokim stężeniu fluoru do stosowania okresowego grupa druga.

Preparaty grupy pierwszej to:

PASTY DO ZĘBÓW:
– ok.90 % past zawiera fluor, ale i tak zawsze warto sprawdzić skład na opakowaniu,
– najprostszy i najlepszy sposób na systematyczne dostarczanie fluoru,
– zawartość jonów fluorkowych w pastach waha się w granicach 525-1450 ppm,
– należy zachować szczególną ostrożność w przypadku szczotkowania zębów przez dzieci z uwagi na ich nieumiejętność dokładnego wypłukiwania i wypluwania; ilość pasty na szczoteczce nie powinna w tym przypadku przekraczać wielkości ziarnka groszku.
PŁUKANKI:
– płukanie roztworami zawierającymi fluorki zmniejsza próchnicę nawet o 35%,
– metoda polecana osobom z aparatami ortodontycznymi, tym wykazującym nadwrażliwość szyjek zębowych, pacjentom z suchością jamy ustnej często wywołanej kserostomią,
– dawki różnią się w zależności od częstości stosowania; do profilaktyki codziennej – 0,05% na 10 ml natomiast te używane raz w tygodniu, ewentualnie dwa razy – 0,2%.

Preparaty grupy drugiej to:

LAKIERY i ŻELE (metoda pędzlowania, inaczej wcierania):
– metoda gabinetowa przeprowadzana przez lekarza lub higienistkę stomatologiczną;
– do tych zabiegów stosuje się preparaty o wyższym stężeniu wahające się od 1-1,25% w żelach oraz od 0,1-6% zawartości jonów fluorkowych w lakierach,
– redukcja próchnicy mieści się w granicach od 20 do nawet 75%.

Niepodważalne są zatem zalety fluoru. Jednak UWAGA!!! Jest to pierwiastek o małym zakresie dawki terapeutycznej, co oznacza łatwą możliwość jego przedawkowania. Nadmiar fluoru prowadzi nie tylko do plamkowych zmian szkliwa, czyli fluorozy, ale także hamuje aktywność wielu układów enzymatycznych ( fosfataz i esteraz ). Wpływa także dezaktywująco na przemiany węglowodanów w cyklu Krebsa oraz syntezowanie hormonu tarczycy-tyroksyny.