Co łączy COVID-19 z halitozą?

Halitoza (przykry zapach z ust) może dotyczyć nawet 50% całej populacji. Do przyczyn najczęściej wymienianych w piśmiennictwie należą problemy stomatologiczne (kamień nazębny, zapalenie dziąseł i przyzębia, próchnica), ale w ostatnich latach oraz większe znaczenie przypisuje się powstawaniu nalotu na języku. Halitoza występuje również w przebiegu chorób ogólnoustrojowych (w tym chorób otolaryngologicznych, schorzeń układu oddechowego i żołądkowo-jelitowego). Wiele patologii może wpływać na zmianę składu chemicznego śliny lub zmniejszać jej wydzielanie i przyczyniać się do wzrostu bakterii beztlenowych produkujących gazy o przykrym zapachu. W etiologii halitozy istotny jest także poziom higieny jamy ustnej.

Czescy naukowcy przeanalizowali przypadki halitozy w przebiegu COVID-19 – ich ustalenia wskazują, że zmiany nabłonka błony śluzowej grzbietu języka mogą być wywołane przez wirus SARS-CoV-2. Głównym „winowajcą” są receptory ACE2 obecne w komórkach nabłonka jamy ustnej, zwłaszcza w nabłonku języka (najwyższa ekspresja w części grzbietowej).

Skąd ten przykry zapach z ust?

Udowodniono, że nalot na grzbiecie języka jest głównym źródłem lotnych związków siarkowych, które odpowiadają za wystąpienie halitozy (halithosis). Osad składa się głównie ze złuszczonych komórek nabłonka, komórek krwi i bakterii. Do jednej komórki nabłonka grzbietu języka może przyczepić się nawet 100 bakterii (w innych rejonach jamy ustnej tylko 25). Nieregularna budowa morfologiczna tej części języka (wraz z różnymi brodawkami, gruczołami i rowkami błony śluzowej) tworzy korzystne warunki do rozwoju drobnoustrojów, utrudnia ich wymywanie przez ślinę, a ułatwia (dzięki małemu stężeniu tlenu) wzrost bakterii beztlenowych.

Do bakterii wyizolowanych z grzbietowej części języka, które wytwarzają produkty o nieprzyjemnych zapachu, należą:

• beztlenowe pałeczki Gram-ujemne: Bacteroides, Fusobacterium;
• beztlenowe, Gram-dodatnie ziarenkowce: Peptostreptococcus, Peptococcus.

Regularne usuwanie (zeskrobywanie) nalotu z języka redukuje produkcję lotnych związków siarkowych. Dlatego prawidłowa higiena jamy ustnej powinna obejmować również systematyczne oczyszczanie grzbietu języka z osadu (za pomocą skrobaczki lub powierzchni szczoteczki do zębów przeznaczonej do takich celów).

COVID-19 i sytuacja epidemiczna – sprzymierzeńcy halitozy

ACE2 (angiotensin converting enzyme), czyli enzym konwertujący angiotensynę typu 2, jest głównym receptorem odpowiedzialnym za transmisję wirusa SARS-CoV-2 do komórek gospodarza. Wyniki dostępnych badań dowodzą, że przykry zapach z ust jest silnie powiązany ze zmianami w złuszczonych komórkach nabłonka. Ponadto COVID-19 może przyczyniać się do kserostomii, czyli odczucia suchości jamy ustnej (np. wskutek zmniejszenia wydzielania śliny), która sprzyja rozwojowi halitozy.

Do najczęstszych powikłań COVID-19 należą wtórne infekcje bakteryjne – zarówno w ich leczeniu, jak i profilaktyce stosuje antybiotyki. Leki przeciwdrobnoustrojowe (i wiele innych leków podawanych w zakażeniu SARS-CoV-2), podobnie jak nadkażenia bakteryjne, mogą zmieniać skład jakościowy i ilościowy mikrobioty nabłonka jamy ustnej oraz sprzyjać kolonizacji przez bakterie odpowiedzialne za halitozę. Uważa się, że za „nieświeży oddech” odpowiadać mogą również psychologiczne konsekwencje pandemii, obejmujące niekorzystne zmiany zachowań związanych ze zdrowiem, m.in. z higieną jamy ustnej.

Źródła:
– Riad A, Kassem I, Hockova B et al. Halitosis in COVID-19 patients. Spec Care Dentist. 2020 Nov 29. doi: 10.1111/scd.12547.
– Fedorowicz Z, Aljufairi H, Nasser M et al. Mouthrinses for the treatment of halitosis. Cochrane Database Syst Rev. 2008;(4):CD006701.
– Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Jańczuk Z, Kaczmarek U, Lipski M. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.