Co ma wspólnego uścisk dłoni z utratą zębów?

Utrata zębów jest problem o charakterze globalnym i etiologii wieloczynnikowej; za najważniejsze przyczyny uważa się zapalenie przyzębia i próchnicę. To również powszechny stan w Chinach związany z częstym występowaniem chorób jamy ustnej. W polskich badaniach epidemiologicznych problem jest jeszcze poważniejszy: niemal 44% Polaków między 65. a 74. rokiem życia jest bezzębnych, a średnia liczba zachowanych zębów w tej grupie wiekowej wynosi… 6,6 zęba na osobę. W porównaniu do przeciętnego 70-letniego Szweda (20,7 zęba/os.) jest to wynik porażający.

Utrata zębów, uścisk dłoni i COVID-19

Biorąc pod uwagę sugerowany wpływ zakażenia SARS‐CoV‐2 na zaostrzenie chorób jamy ustnej, zwłaszcza o etiologii autoimmunologicznej, przebiegających z upośledzeniem funkcji układu immunologicznego lub długotrwałą farmakoterapią, problem staje się palący. Zastanawiają również nowe doniesienia dziennika New York Times o kolejnych ozdrowieńcach zgłaszających wypadanie zębów. Dostępne dane są oczywiście bardzo ograniczone i niewystarczająco wiarygodne, by potwierdzić związek utraty zębów z tzw. długim ogonem COVID-19, ale na pewno skłaniają do refleksji.

Naukowcy z Tianjin Medical University postanowili rozstrzygnąć kwestię związku między utratą zębów a siłą uścisku dłoni. Siła uścisku dłoni jest stosunkowo dokładnym i łatwym do oszacowania miernikiem siły mięśni; stanowi jednocześnie istotny wskaźnik wydolności fizycznej i stanu odżywienia osób dorosłych. Zmniejszona siła uścisku dłoni wiąże się ze zwiększoną niesprawnością i śmiertelnością. Ponadto siła uścisku dłoni jest silnym predyktorem sarkopenii (czyli utraty masy mięśniowej) i ogólnego osłabienia u osób starszych.

Chińscy naukowcy przeanalizowali dane przekrojowe oparte na dużym badaniu kohortowym Tianjin Chronic Low-Grade Systemic Inflammation and Health Cohort Study ranging from 2013 to 2017. Wyniki analizy wskazują, że utrata zęba jest niezależnie związana z siłą uścisku dłoni u dorosłych Chińczyków przed 60. rokiem życia. Zaobserwowano trend w kierunku mniejszej siły uścisku dłoni u osób z mniejszą liczbą zachowanych zębów (u obu płci). Ponadto utrata więcej niż 3 zębów w tej grupie wiekowej była istotnie związana ze zmniejszeniem siły mięśni.

Mechanizmy zależności między utratą zębów a siłą uścisku dłoni

Prawdopodobnym mechanizmem łączącym utratę zębów z chorobami ogólnoustrojowymi jest droga zapalna. Utrata zęba to rezultat przebytej lub aktywnej infekcji bakteryjnej jamy ustnej, np. chorób przyzębia i zmian próchnicowych, dlatego liczba brakujących zębów może odzwierciedlać nasilenie stanu zapalnego w jamie ustnej. Stanu, który stanowi częste źródło zapalenia ogólnoustrojowego o małym nasileniu, powodującego wzrost poziomu markerów zapalnych (m.in. TNF-α, IL-6 i białka ostrej fazy – CRP) i związanego z chorobami przewlekłymi. Z drugiej strony wyniki badań wskazują, że wzrost cytokin zapalnych (wynikający z subklinicznego przewlekłego stanu zapalnego) wiąże się ze zmniejszeniem siły mięśniowej. Cytokiny prozapalne, np. IL-6 (interlukina 6) i TNF-α (czynnik martwicy nowotworu α), mogą wywierać kataboliczny wpływ na tkankę mięśniową, przyczyniać się do jej uszkodzeń i redukować tempo syntezy białek mięśniowych. Niekorzystnie wyróżnia się zwłaszcza TNF-α, który upośledza proces różnicowania komórek mięśniowych i indukuje ich apoptozę. W literaturze dostępne są liczne dowody na związki między poziomami markerów prozapalnych, takich jak TNF-α, IL-6 i CRP (białko C-reaktywne), a masą i siłą mięśniową. Istnieją również dowody na związek siły uścisku dłoni z CRP i IL-6, co sugeruje, że stan zapalny może być zaangażowany w proces redukcji siły mięśniowej.

Zapalenie przyzębia łączy się także z insulinoopornością i może upośledzać tolerancję glukozy. Przyczynia się do obniżenia poziomu IGF-1 – insulinopodobnego czynnika wzrostu-1 regulującego metabolizm glukozy. IGF-1 jest ważnym czynnikiem anabolicznym wpływającym na utrzymanie masy i siły mięśniowej. Istnieje ponadto ścisły związek między stanem zapalnym o niskim nasileniu a spadkiem androgenów, np. testosteronu. IL-6 i TNF-α hamują wydzielanie testosteronu, co może wpływać na zmniejszenie masy i siły mięśni szkieletowych.

Źródła:
– Zhou Z, Gu Y, Zhang Q et al. Association between tooth loss and handgrip strength in a general adult population. PLoS ONE. 2020;15(7):e0236010.
– Głowacka B, Chrzęszczyk D, Konopka T. Przyczyny i wskaźniki ryzyka utraty zębów w polskim przekrojowym badaniu gerostomatologicznym. Przegl Epidemiol. 2019;73(4):531-547.
– Dziedzic A, Wojtyczka R. The impact of coronavirus infectious disease 19 (COVID-19) on oral health. Oral Dis. 2020;00:1-4.
– Yan W. Their teeth fell out. Was it another Covid-19 consequence? New York Times, Nov. 26, 2020.