Wady rozwojowe szkliwa

Wyróżnia się trzy podstawowe typy wad rozwojowych szkliwa: zmętnienia i przebarwienia (zmiany jakościowe) oraz hipoplazje (zmiany ilościowe). Najczęściej rozpoznawanymi zaburzeniami rozwojowymi są zmętnienia. Rodzaj wady i jej zaawansowanie zależą m.in. od rodzaju czynnika etiologicznego i czasu ekspozycji na jego działanie oraz od fazy rozwojowej zawiązka zęba.

Zaburzenia rozwojowe szkliwa należą do najpowszechniejszych wad tkanek zmineralizowanych zębów.

Zmętnienie szkliwa (opacity)

W zmętnieniu (nieprzejrzystości) szkliwa dochodzi do zmiany przejrzystości szkliwa. Zaburzenie tego rodzaju (klasyfikowane jako wada jakościowa) manifestuje się obecnością plam białych lub przebarwionych (żółtawych, brązowawych) o prawidłowej grubości i (najczęściej) prawidłowej gładkości szkliwa.

Zmętnienie ograniczone (demarcated opacity) charakteryzuje się wyraźnym odgraniczeniem od szkliwa prawidłowego. Zmiany mogą pojawiać się na różnych zębach; ich wielkość, intensywność także są zróżnicowane. W ich etiologii zasadnicze znaczenie przypisuje się czynnikom miejscowym.

Zmętnienie rozlane (diffuse opacity) przyjmuje postać linijnych, łaciatych lub zlewnych pól o niewyraźnych granicach i różnej intensywności. Ułożenie zmian na powierzchni zęba związane jest z przyrostowym charakterem rozwoju szkliwa. Najczęściej zmętnienia rozlane występują symetrycznie. Pochodzenie zmian związane jest z działaniem czynników ogólnoustrojowych.

Zmętnienia szkliwa są wynikiem zaburzeń o charakterze hipomineralizacji. Powierzchowna warstwa szkliwa jest dobrze zmineralizowana, pod nią znajduje się warstwa o obniżonej mineralizacji.

Do defektów szkliwa stosunkowo rzadko obserwowanych należy fluoroza – podtyp zmętnienia rozlanego o etiologii układowej, spowodowanego przewlekłym nadmiarem fluoru. Klinicznie objawia się zmętnieniem w zębach homologicznych. Obserwowane zmiany są różnorodne: od drobnych białawych smug po rozległe pola nieprzejrzystości; rzadziej występują przebarwienia posterupcyjne lub ubytki szkliwa.

Hipoplazja szkliwa (hypoplasia)

Hipoplazja (niedorozwój) szkliwa to ilościowa wada szkliwa, polegająca na redukcji grubości szkliwa. Brak szkliwa może przyjąć postać: dołków, rowków, częściowego/całkowitego braku szkliwa nad znaczną częścią zębiny. Hipoplazja stanowi konsekwencję uszkodzenia matrycy szkliwa.

Hipoplazja miejscowa (zęby Turnera), cechuje się redukcją rozmiaru korony wraz z występowaniem częściowego, nieregularnego braku szkliwa. W niektórych przypadkach na skutek braku szkliwa dochodzi do istotnej deformacji korony; defekt może współwystępować ze zmianami w innych tkankach twardych zęba.

Hipoplazja układowa (o pochodzeniu ogólnoustrojowym) może być uwarunkowana:

• genetycznie (systematyczne, chronologiczne zmiany w całym uzębieniu);
• czynnikami środowiskowymi (zmiany występujące w różnych grupach zębów).

Hipoplazja ogólnoustrojowa częściej dotyczy uzębienia stałego (niż mlecznego). W zębach mlecznych występować może tzw. hipoplazja neonatalna – konsekwencja rozwojowych zaburzeń w okresie okołoporodowym lub w ciągu pierwszego miesiąca życia. Defekt tego rodzaju zwykle ma postać rowkową i lokuje się na wargowej powierzchni górnych siekaczy.

Hipoplazja układowa w zębach stałych najczęściej pochodzi z pierwszych dziesięciu miesięcy życia i lokuje się na szóstkach, siekaczach (oprócz siekaczy bocznych szczęki) i kłach.

Przebarwienia szkliwa (discoloration)

W przypadku przebarwień szkliwa obserwuje się nieprawidłowe zabarwienie szkliwa. Do najczęstszych czynników lokalnych powodujących przebarwienia pojedynczych zębów należą:

• leki (np. azotan srebra do impregnacji zębów mlecznych – przebarwienie na kolor czarny);
• martwica miazgi (przebarwienie w kierunku szarawym);
• wylew krwi do miazgi lub resorpcja wewnętrzna (zabarwienie różowawe).

Działanie czynników uogólnionych może prowadzić do przebarwień wszystkich zębów lub grupy zębów, które rozwijają się w okresie działania czynnika przyczynowego. W większości przypadków obserwuje się przebarwienia tetracyklinowe lub po chorobie hemolitycznej noworodków.

Tetracykliny dobrze przenikają przez łożysko i do mleka matki. Przebarwienia tetracyklinowe stanowią skutek podawania tetracyklin w okresie rozwojowym zębów. Przebarwienia powstają praktycznie u wszystkich dzieci leczonych tetracykliną w okresie tworzenia szkliwa zębów. W wielu krajach ich stosowanie zostało ograniczone (przeciwwskazane w ciąży, w okresie karmienia piersią i u dzieci do 12. roku życia),

Zmiany tetracyklinowe najczęściej mają charakter linijnych pasm przebarwień – od szarych po brązowe, które odpowiadają liniom przyrostu szkliwa.