Ochronne szyny okluzyjne

Szyna okluzyjna, zwana też „ochraniaczem zwarciowym”, to wyjmowany aparat, najczęściej z twardego akrylu, odpowiednio dopasowanego do powierzchni zgryzowej i brzegów siecznych zębów w łuku, który tworzy dokładne kontakty zwarciowe z zębami w łuku przeciwstawnym. Szyny okluzyjne mają szerokie zastosowanie, m.in. przy ustalaniu optymalnych warunków zwarciowych (reorganizacja odruchowej aktywności nerwowo-mięśniowej) i w celu ochrony zębów i tkanek przyzębia przed nieprawidłowymi siłami, które mogą powodować uszkodzenie i ścieranie zębów. Ochronne szyny zgryzowe zaleca się m.in. pacjentom cierpiącym na bruksizm nocny z niszczeniem uzębienia. Ich skuteczność w dużym stopniu zależy od edukacji, gotowości do współpracy i zaangażowania pacjenta.

Ochronne szyny okluzyjne – wskazania

Odbudowa, zmiana morfologii albo położenia zęba wiąże się z tworzeniem nowych wzorców okluzji w ośrodkowym układzie nerwowym – ich wykształcenie często wymaga czasu. „Nowe” uzupełnienie protetyczne narażone jest na uszkodzenia w okresie adaptacji do zmienionego schematu okluzji, a także u pacjentów z bruksizmem. Szyna okluzyjna z akrylu, przekazana pacjentowi po zacementowaniu uzupełnień, może temu zapobiegać.

Ochronna szyna zgryzowa zalecana jest m.in. pacjentom po rekonstrukcji uzębienia ze skłonnością do bruksizmu. Szczególna grupę stanowią pacjenci, którzy poddali się leczeniu z powodu startego uzębienia właśnie na skutek bruksizmu. Szyny ochronne są wskazane, nawet jeśli w czasie leczenia odtwórczego udało się usunąć interferencje zwarciowe i zapewnić prawidłowe prowadzenie przy ruchach bocznych i protruzyjnych. Wyniki badań wskazują, że u pacjentów z bruksizmem w wywiadzie, nawyki mięśniowe często utrzymują się – mimo zoptymalizowanego schematu okluzji.

Stosowanie szyny okluzyjnej może być szczególnie korzystne w przypadkach ciężkiego bruksizmu. Pokrycie wszystkich zębów w łuku zmniejsza odpowiedź mechanoreceptorów poszczególnych zębów i może zapobiegać efektowi odbicia w przypadku zębów poddanych intruzji. Szyna zgryzowa chroni również przed starciem tkanki zęba i uzupełnienia (starciu ulega akryl) i rozkłada siły generowane przez bruksizm na kilka zębów, co redukuje ryzyko złamania uzupełnienia lub urazu więzadła przyzębnego. Prawidłowo użytkowana szyna okluzyjna umożliwia kontrolę obciążenia stawów skroniowo-żuchwowych, zębów i powierzchni zgryzowych.

Decyzja o leczeniu szyną zgryzową powinna być poprzedzona dokładną oceną struktur ustno-twarzowych i żuchwy. Do wykonania dopasowanej, funkcjonalnej szyny ochraniającej konieczne jest odwzorowanie warunków w jamie ustnej (rejestracja warunków zwarciowych, wyciski dobrej jakości i in.). Z powodu niesymetrycznych miejsc starcia na szynie zgryzowej niezbędne bywa okresowe dostosowywanie szyny, a po dłuższym czasie użytkowania – wymiana. Zazwyczaj zaleca się, by czas użytkowania szyny w ciągu doby nie przekraczał 10 godzin.

Rodzaje szyn zgryzowych

Istnieje wiele rodzajów szyn zgryzowych, np. szyny dla łuku górnego:

• szyna kombinowana
• szyna stabilizacyjna
• szyna stabilizacyjna Michigan
• nocny aparat zgryzowy – podobny do szyny Michigan.

Szyny tego rodzaju, wykonywane przez technika, zaprojektowane w pozycji relacji centrycznej, mają przednie rampy powodujące dyskluzję zębów podczas ruchów bocznych. Można stosować je w celu ochrony zębów i uzupełnień protetycznych przed nocnym bruksizmem. W przypadku szyny Michigan rampy prowadzenia przedniego są przeznaczone dla wszystkich ruchów bocznych, a siekacze włączane do ruchu protruzyjnego wyłącznie, gdy to konieczne.

Pacjentom z III klasą szkieletową zgryzu i ze zgryzem krzyżowym przednim zalecana jest szyna stabilizująca żuchwę, która utrzymuje się na dolnym łuku dzięki rampom zapewniającym dyskluzję tylnych zębów w czasie ruchów bocznych.

Przedni aparat stabilizujący (szyna przedniopozycjonująca) może być wykonany w ciągu jednego dnia. Ma postać szyny tłoczonej próżniowo, dostosowanej retencyjnie do kształtów zębów, z dodanymi rampami (z żywicy ortodontycznej) powodującymi dyskluzję zębów. Znajduje zastosowanie w leczeniu zaburzeń związanych z przemieszczeniem krążka stawowego. Zaleca się użytkowanie przez krótki okres, w nocy.

Aparat nocny z żywicy, który zapewnia kontakty tylko zębów przednich, może zapobiegać objawom bruksizmu przez zmianę zaprogramowania mięśni. Jego niewielki rozmiar zwiększa ryzyko połknięcia lub aspiracji do dróg oddechowych. Przeznaczony do krótkiego użytkowania.