Wybielony ząb martwy, zamiast zdobić jaśniejszą koroną, ląduje wśród odpadów medycznych w koszu? Po leczeniu prostującym wady zgryzu trzeba przeprowadzić resekcję wierzchołka korzenia zębowego? Ząb staje się różowy? Powodem może być resorpcja zębów w obszarze korony lub korzenia.
Resorpcja zębów to proces, którego skutkiem jest utrata twardych i miękkich tkanek zęba a także kości wyrostka zębodołowego. Ostateczną konsekwencją nieleczonej lub zbyt późno wykrytej resorpcji może być utrata zęba. Główną rolę w procesie niszczenia tkanek odgrywają osteoklasty, czyli komórki kościogubne. Gromadzą się one w okolicy uszkodzenia tkanki razem z krwinkami białymi – monocytami i makrofagami. Duża ilość osteoklastów w okolicy zranienia bądź podrażnienia tkanek zęba to skutek działania czynników prozapalnych, głównie cytokin – interleukin oraz czynnika martwiczego guza, które wraz z hormonami i enzymami stymulują komórki kościogubne do niszczenia tkanek zębów. Rezultatem tego jest postępujący ich ubytek, czyli resorpcja.
Ponieważ resorpcja przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, zanim dojdzie do rozpoznania choroby i wdrożenia leczenia, ubytek tkanek tkanek zęba może być już całkiem pokaźny. Z tego powodu bardzo ważne jest regularne odwiedzanie dentysty.
Czynniki wywołujące resorpcję zębów
Rodzaje resorpcji zębów
Resorpcję może zapoczątkować zdarzenie lub infekcja. Do utraty tkanek przyczynia się natomiast zespół czynników, które powodują, że resorpcja ma charakter fizjologiczny albo patologiczny.
Resorpcja fizjologiczna zachodzi w zębach mlecznych; patologiczną stwierdza się zarówno w uzębieniu mlecznym, jak i w zębach stałych. Resorpcją fizjologiczną mogą być też procesy naprawy niewielkich uszkodzeń, które toczą się na zewnętrznej powierzchni korzenia zębowego.
Resorpcja może być:
Resorpcja zewnętrzna i wewnętrzna mogą występować jednocześnie. Nie zawsze odróżnienie jednej od drugiej jest proste. W diagnostyce wykorzystujemy w gabinecie Dentysta.eu nowoczesne obrazowanie, m.in. zdjęcia rtg, radiowizjografię, tomografię komputerową. Badania obrazowe są też podstawowym narzędziem do monitoringu skuteczności leczenia zębów z resorpcją. Ponieważ na zdjęciach rtg widać wyraźnie zmiany zachodzące wskutek leczenia (np. po zastosowaniu preparatów wapniowych), można podjąć zawczasu decyzję o konkretnej interwencji stomatologicznej w razie niepowodzenia zastosowanego sposobu leczenia.
Nazywa się je też ziarniniakiem wewnętrznym, pulpomą, „różowym zębem”. Ta ostatnia nazwa wzięła się stąd, że jeśli proces chorobowy toczy się w komorze zęba, to ząb może z czasem stać się różowy – będzie to efekt prześwitywania przez szkliwo naczyń krwionośnych znajdujących się w tkance ziarninowej, jaka w powstaje w komorze zęba.
Ubytki w resorpcji wewnętrznej dotyczą zazwyczaj pojedynczych zębów przednich. Czasem tkanki resorbowane są w zębach symetrycznie. Większą liczbę zębów ten typ resorpcji obejmuje rzadko; głównie pojawia się u osób zmagających się z chorobami ogólnymi, np. z niedoczynnością tarczycy.
Ten stosunkowo rzadko występujący, ale bardzo groźny dla zdrowia zębów proces chorobowy przez długi czas przebiega bezobjawowo. Bywa, że wskutek utajonego postępu ubytku tkanek zęba dojdzie do przedziurawienia ściany kanału korzeniowego. Wówczas miazga zęba zostaje zakażona drobnoustrojami, które żyją w środowisku jamy ustnej. Skutkiem infekcji może być ostry stan zapalny w zębie, włącznie z martwicą i zgorzelą miazgi.
Resorpcje wewnętrzne mogą być spowodowane przez wymienione wyżej czynniki, które generują infekcyjne stany zapalne czy upośledzenie krążenia w rejonie urazu. Mogą też pojawić się po zabiegu amputacji miazgi, podczas którego wykorzystano materiały wodorotlenkowo-wapniowe. Zdarza się też tzw. resorpcja wewnętrzna samoistna (idiopatyczna), kiedy czynnik uruchamiający proces ubytku tkanek zęba nie jest znany.
W zależności od czynnika wywołującego ubytek tkanek, resorpcja wewnętrzna może występować jako:
Leczenie: niezależnie od typu resorpcji zewnętrznej stosuje się leczenie endodontyczne z całkowitym usunięciem zmienionej chorobowo tkanki ziarninowej. Wykorzystuje się tu metody:
To najczęściej skutki przewlekłego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych, wybielania zębów i działania różnych sił na zęby – gwałtownych, które pojawiają się podczas urazu, bądź długotrwałych – które powstają w czasie leczenia ortodontycznego, wyrzynania się zębów bądź narastania tkanki nowotworowej. Czasem resorpcje zewnętrzne mogą pojawiać się samoistnie.
Charakterystyczne są tu ubytki tkanek w okolicy przyszyjkowej, w środkowej części korzenia bądź okolicy wierzchołka korzenia zębowego.
W zależności od przyczyny powodującej utratę tkanek zęba, resorpcja zewnętrzna może istnieć w następujących formach:
Ryc. 1. resorpcja przyszyjkowa
Leczenie: chirurgiczne, z wyłyżeczkowaniem chorej tkanki lub wytrawieniem jej kwasem trójchlorooctowym i odbudową ubytku w korzeniu zębowym.
Leczenie: wykorzystuje się antyseptyczne postępowanie endodontyczne, trwające niekiedy rok i z zastosowaniem materiałów na wodorotlenku wapnia. Jeśli terapia nie przyniesie efektu, konieczna będzie resekcja wierzchołka korzenia zębowego. Przy zębach wielokorzeniowych może być wykonana hemisekcja, radektomia i – ostatecznie – ekstrakcja zęba.
Leczenie: nie przynosi rezultatu i trzeba liczyć się z utratą zęba.
To zjawisko najczęściej fizjologiczne, towarzyszące wyrzynaniu się zębów stałych. Jako stan patologiczny dotykający zęby mleczne może występować np. w przebiegu cukrzycy, przy zatruciach rtęcią, w młodzieńczym zapaleniu przyzębia lub po leczeniu kanałowym metodą mortalną.
Fizjologiczna resorpcja zębów mlecznych jest absolutnie niezbędna do wymiany mleczaków na zęby stałe. Może rozpoczynać się na ok. 2-4 lata przed wymianą mleczaków na zęby stałe, czyli już u dziecka w wieku 4-5 lat – dla siekaczy, 6-7 lat – dla kłów i I przedtrzonowców, 8-9 lat – dla II trzonowców.