Alergie w gabinecie stomatologicznym

Stomatitis – czyli stany zapalne jamy ustnej. Przyczyną może być alergia ujawniająca się w trakcie leczenia dentystycznego albo po wizycie u dentysty, protetyka czy ortodonty nie są zjawiskiem częstym. Niemniej, może się zdarzyć; i to nie zawsze natychmiast po kontakcie z czynnikiem wywołującym nadmierną reakcję organizmu. Bywa, że alergia ujawnia się dopiero po kilku tygodniach od zabiegu czy zastosowania materiałów stomatologicznych a nawet jeszcze później.

Liczba osób o skłonnościach do alergii i takich, u których wystąpiła już choć raz nadmierna, nieraz gwałtowna reakcja na określony czynnik, systematycznie rośnie. Problem dotyczy również stomatologii, ponieważ pacjenci coraz powszechniej inwestują w zdrowie jamy ustnej, zachowanie ładnego uśmiechu z kompletem zębów i częściej leczą wady zgryzu.

Alergie w trakcie leczenia dentystycznego lub po nim

Reakcje alergiczne mogą wywołać:

• znieczulenie;
• materiały stosowane do wypełnień;
• środki do dezynfekcji i czyszczenia wykorzystywane w gabinecie dentystycznym.

Czynniki te mogą powodować objawy o różnym nasileniu, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie. Mogą pojawić się natychmiast lub krótko po zastosowaniu znieczulenia ogólnego bądź środków znieczulających miejscowo, także aplikowanych zewnętrznie, na przykład w postaci żelu lub sprayu z lignokainą.

Alergia na materiały stomatologiczne stosowane do wypełnień może ujawnić się krótko po ich osadzeniu w zębie lub z opóźnieniem – po kilku dniach czy tygodniach.

Uczulenie na protezę

Alergie w trakcie leczenia protetycznego lub po nim

Niepożądane reakcje uczuleniowe mogą pojawić się wskutek zastosowania:

• znieczulenia – jest wykorzystywane podczas leczenia protetycznego przebiegającego z osadzeniem implantów w szczęce;
• materiałów protetycznych wspomagających odbudowę zęba (np. metalowe wkłady koronowo-korzeniowe) lub tworzących protezy ruchome albo stałe, a także materiały na wszczepy implantologiczne.

Uczulenie na aparat ortodontyczny

Alergie w trakcie leczenia ortodontycznego lub retencyjnego

Powodem nadmiernej reakcji organizmu mogą być:

• znieczulenie – stosowane np. podczas osadzania aparatu stałego na zębach czy do niwelowania przemijającego bólu, który pojawia się w szczękach po regulacji zamków/śrub aparatu ortodontycznego;
• surowce zastosowane do wykonania aparatu ortodontycznego, szczególnie metale w drutach i zamkach.

Objawy alergii w leczeniu stomatologicznym, protetycznym, ortodontycznym

Alergie na materiały i substancje stosowane w stomatologii, protetyce i ortodoncji mogą objawiać się:

• miejscowo i lokalnie – opuchlizną, świądem, pieczeniem, wysypką, grudkami, owrzodzeniami zlokalizowanymi najczęściej w miejscu bezpośredniego styku błony śluzowej jamy ustnej z czynnikiem uczulającym, ale mogą pojawiać się także symptomy w miejscach odległych od jamy ustnej (i z tego powodu trudno je skojarzyć z alergią kontaktową na materiały stomatologiczne), na przykład obrzęki lub swędzące plamy na dłoniach czy stopach;
• ogólnie – w postaci pokrzywki, alergicznego zapalenia skóry czy wstrząsu anafilaktycznego.

Odpowiedzią organizmu na styczność z materiałem wywołującym alergię mogą być też niespecyficzne symptomy: uogólniony ból stawów, bóle głowy, migreny, zapalenia uszu.

Niespecyficzność objawów w przypadku niektórych alergii kontaktowych, a także fakt, że niektóre reakcje alergiczne mogą ujawnić się dopiero po długim czasie od umieszczenia nowego elementu w jamie ustnej, powodują, iż osoba dotknięta objawami alergii – zanim trafi na wymianę uczulających elementów aparatu ortodontycznego czy protezy – peregrynuje od specjalisty do specjalisty: laryngologa, alergologa, dermatologa. Rzadko kto bowiem skojarzy, że powodem bólu głowy może nie być choroba organiczna, ale metalowa podbudowa protezy ceramicznej zamocowanej kilka lat temu, która wyłoniła się spod uszkodzonej warstwy porcelany.

Najczęściej: alergie na metale lub akrylany

Alergie na materiały stosowane w gabinecie stomatologicznym, protetycznym czy ortodontycznym są stosunkowo rzadkie – szacuje się, że dotyczą około 7% pacjentów. Zdecydowaną większość stanowią reakcje nadwrażliwości na metale zastosowane w protezach stomatologicznych bądź aparatach ortodontycznych. Reakcje alergiczne na polimery, szczególnie na tworzywa akrylowe, są rzadsze, ale obserwuje się niepokojącą tendencję do wzrostu częstotliwości ich występowania, co wynika m.in. z coraz powszechniejszego podejmowania leczenia chorób jamy ustnej i protezowania przez pacjentów.

alergia na protezę

Dość często pojawiają się też uczulenia na znieczulającą lignokainę. Ponieważ składnik ten może powodować nawet wstrząs anafilaktyczny, w stomatologii odchodzi się od zastosowania lignokainy w iniekcjach, a używa się jej tylko w sprayach i żelach.

Alergia na metale w stomatologii

Alergia na metale, które mają bezpośrednią styczność ze śluzówką jamy ustnej, bądź ukryte są w stopach dentystycznych, jest wynikiem uwalniania jonów z elementów metalowych znajdujących się we wkładach koronowo-korzeniowych, protezach czy aparatach ortodontycznych. Jony uwalniane są w wyniku korozji, która w wilgotnym środowisku jamy ustnej jest zjawiskiem nieuniknionym. Przypuszcza się, że jony metali uwalniane w wyniku tego procesu pobudzają komórki odporności swoistej[1], co skutkuje reakcją alergiczną.

Teoretycznie każdy metal znajdujący się w stopie dentystycznym/protetycznym może wywołać reakcję alergiczną, ale najczęściej powodem jest nikiel. Zdarzają się też reakcje nadwrażliwości na metale uznawane ogólnie za bardzo bezpieczne, między innymi tytan[2] stosowany w implantologii, a także złoto – będące z metalem szlachetnym. Co ciekawe, większą skłonność do alergii na złoto mają panie i osoby starsze[3].

Alergia na polimery w stomatologii

Głównym winowajcą są tworzywa akrylowe. Już w latach 40. XX wieku wiedziano, że tworzywa akrylowe mogą powodować alergię kontaktową bądź ogólną, w tym zapalenie skóry. Polimery te w stomatologii wykorzystywane są przede wszystkim do wyrobu protez i ruchomych aparatów ortodontycznych. Wykorzystuje się je także jako materiały do wypełnienia ubytków bądź odtwarzania ubytków kostnych w periodontologii.

Upowszechnianie się leczenia dentystycznego, protetycznego i ortodontycznego z zastosowaniem tych materiałów powoduje, że wzrasta liczba pacjentów, u których notuje się reakcje nadwrażliwości na akrylany.

Alergia na polimery akrylowe może objawiać się bezpośrednio po kontakcie z nimi, na przykład w postaci pokrzywki, bądź dopiero po pewnym czasie – w formie miejscowej nadwrażliwości kontaktowej.

Alergie na polimery akrylowe są też coraz częstsze wśród specjalistów stomatologii, przy czym częściej notuje się je w naszym kraju u techników dentystycznych niż u stomatologów[4]. Ochrona przed kontaktem z nimi nie jest łatwa, gdyż akrylany przenikają przez powszechnie stosowane w służbie zdrowia rękawiczki silikonowe.

Przypisy:

[1]Boushell L.W., Padilla R.J.: Featured topic: contact allergy to dental fillings. J. Esthet. Restor. Dent., 2009; 21: 355–6

[2]https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/cod.12565

[3]https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-58503-1_30

[4]http://cybra.lodz.pl/Content/8500/Medycyna_Pracy_2004_T_55_nr_4_(357-361).pdf

Sprawdź się – rozwiąż krótki quiz: