Wprowadzamy OroTox – test na wykrywanie toksyn po leczeniu kanałowym

Leczenie kanałowe ma uratować przed ekstrakcją ząb nienadający się do leczenia inną metodą, a jednocześnie zlikwidować chorą tkankę wypełniającą komorę zęba i kanały korzeniowe. Bakterie, które zasiedlają chory ząb, to szczepy o dużej szkodliwości dla ogólnego zdrowia organizmu. Po przedostaniu się do krwiobiegu mogą wywołać odzębową chorobę odogniskową nawet w odległych od jamy ustnej narządach oraz na tyle skutecznie zakłócić homeostazę, czyli równowagę wewnętrzną organizmu, że doprowadzić to może to powstania lub zaostrzenia choroby układowej czy też rozwoju ogólnoustrojowego zakażenia krwi.

Do naszego gabinetu Dentysta.eu w Gliwicach zgłaszają się pacjenci, którzy domagają się ekstrakcji zęba wyleczonego kanałowo i nie powodującego powikłań. Jako powód podają, że dotarły do nich informacje, iż leczenie endodontyczne jest szkodliwe, gdyż nie likwiduje wszystkich bakterii i w ten sposób stwarza zagrożenie dla zdrowia ogólnego. Niewątpliwie – martwy ząb, który nadal jest siedliskiem bakterii, stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia całego organizmu. Dotychczas nie było jednak metody na to, aby sprawdzić, czy przeleczony kanałowo ząb faktycznie może stanowić zagrożenie dla zdrowia ogólnego. Powszechnie stosowana diagnostyka RTG, choć jest niewątpliwie bardzo użytecznym narzędziem do obrazowej oceny zdrowia tkanek, nie wykrywa jednak obecności bakterii i wytwarzanych przez nie toksyn. Pojawił się jednak OroTox – opracowany przez niemieckich naukowców całkowicie bezbolesny i dokładny test, który w ciągu dosłownie 5 minut odpowie na pytanie, czy wyleczony kanałowo ząb (lub zęby) może być źródłem zakażenia. To pierwszy na świecie test tego typu.

OroTox można wykonać w gabinecie Dentysta.eu i na podstawie wyniku badania podjąć wyważoną decyzję, co robić dalej z zębem podejrzewanym o powodowanie zagrożenia dla organizmu: usunąć, czy wykonać ponowne leczenie kanałowe i założyć nowe wypełnienie stomatologiczne.

OroTox – jak przebiega test na toksyny bakteryjne?

OroTox to krótki, bezbolesny test polegający na pobraniu próbki materiału biologicznego z kieszonki dziąsłowej przy konkretnym zębie, poddaniu jej reakcji ze specjalnie dobranymi czynnikami chemicznymi i ocenie zagrożenia obecnością oraz aktywnością patogennych bakterii na podstawie porównania barwy powstałej w badanym materiale z kolorowym wzornikiem.

Wynik otrzymuje się już po 5 minutach od połączenia próbki biologicznej z chemicznym reagentem. Zabarwienie informuje o obecności niebezpiecznych bakterii; z kolei natężenie koloru dostarcza obrazowej informacji o ilości toksyn, a przez to – pośrednio – o ilości i aktywności patogennych szczepów.

Test jest dostępny w dwóch wersjach:

• podstawowej do wykrywania obecności związków siarki, charakterystycznych dla przemiany materii u bakterii patogennych – to wariant na sprawdzenie obecności szkodliwych mikroorganizmów w kieszonce dziąsłowej zęba;
• uzupełniającej, w której próbkę bada się na obecność białek zapalnych – umożliwia to ocenę wpływu bakterii na pracę systemu immunologicznego.

Wykonanie testu jest wskazane w przypadku pacjentów ze schorzeniami układowymi lub ogólnoustrojowymi, szczególnie, kiedy istnieje podejrzenie, że martwy ząb może stanowić zagrożenie mikrobiologiczne dla organizmu osłabionego już chorobą układową lub ogólną.

Zagrożenia bakteryjne po leczeniu kanałowym – cała prawda

Jednym z warunków udanego leczenia endodontycznego jest dokładne oczyszczenie kanałów korzeniowych z chorej tkanki i bakterii. Pomimo bardzo dobrych metod opracowywania i dezynfekcji kanałów korzeniowych, żadna z nich nie daje 100% gwarancji, że w leczonym obszarze wszystkie drobnoustroje zostały zniszczone. Poza tym podczas leczenia może dojść do mechanicznego przepchnięcia drobin chorej tkanki i bakterii poza otwór wierzchołkowy zęba, co może doprowadzić do zapalenia tkanek okołowierzchołkowych i rozsiewu po organizmie pozostałych po leczeniu bakterii poprzez układ krążenia. Bakterie mogą też dostać się do przeleczonego zęba przez mikroszczeliny, jakie powstają pomiędzy wypełnieniem stomatologicznym a pozostałymi w przyzębiu naturalnymi tkankami zęba.

Drobnoustroje te rozwijają się w środowisku bez dostępu tlenu i szczególnie szybko w zębach martwych – co wynika z braku odontoblastów. Komórki te odpowiedzialne są głównie za tworzenie zębiny, ale zapewniają też fizjologiczną barierę, którą trudno patogennym bakteriom pokonać. Już w latach 90. XX wykazano[1], że jeśli bakterie beztlenowe dostają się do żywego zęba przez mikroszczeliny, ryzyko zainfekowania kanałów korzeniowych jest 35-krotnie niższe, niż gdyby drobnoustroje te przedostały się do zęba martwego.

Toksyny bakteryjne – jak działają?

Kiedy bakterie ulokują się już w zębie i w kanałach korzeniowych, działają szkodliwie na organizm na dwa główne sposoby:

• wytwarzając toksyny, w tym związki siarkowe z siarkowodorem i merkaptanem metylowym na czele;
• uaktywniając układ immunologiczny przez pobudzenie makrofagów i limfocytów T, co skutkuje syntezą białek działających zapalnie[2].

Efektem produkcji związków siarkowych jest charakterystyczny zapach mocno nieświeżych jaj, który wyczuwa się w oddechu osób ze zniszczonymi i nieleczonymi zębami. Ale nie tylko, gdyż związki siarkowe działają także toksycznie – lokalnie i ogólnoustrojowo. Wykazano, że:

• hamują jeden z neurotransmitterów – GABA[3], który jest odpowiedzialny za prawidłową pracę mózgu;
• powodują uszkodzenie ATP-azy – enzymu niezbędnego w syntezie ATP, czyli podstawowego związku magazynującego energię i czynnika o kluczowym znaczeniu dla sprawnego przebiegu metabolizmu;
• przez modyfikację białek zmniejszają zdolność układu odpornościowego do fagocytozy i zabijania szkodliwych bakterii.

W wyniku działania siarkowych toksyn bakteryjnych: gorzej pracuje mózg, mamy słabsze mięśnie, mniejszą wydolność fizyczną i gorszą odporność. Z kolei nadmierna stymulacja odporności i synteza białek pozapalnych mogą doprowadzić nawet do autoagresji układu immunologicznego, rozwoju alergii i chorób układowych, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

OroTox i co dalej?…

Zakażenia bakteryjne nie dają się wykryć poprzez zwykłą diagnostykę RTG. Niejednokrotnie na zdjęciu RTG wszystko wygląda idealnie, natomiast w kanałach korzeniowych trwa passa bakterii, która skutecznie osłabia organizm. Jeśli zjawisku temu towarzyszy choroba ogólna lub układowa, np. cukrzyca czy stwardnienie rozsiane, spadek biologicznego potencjału może w niektórych sytuacjach stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. W takich przypadkach wykonanie OroToxu jest uzasadnione i wysoce wskazane. Tak samo, kiedy pacjent po lekturze rozmaitej literatury, zdrowo nastraszony, zjawia się w gabinecie z żądaniem usunięcia zęba, którego wcześniej z wielkim poświeceniem ratował przed ekstrakcją.

Ważne: wyniki OroTox nie są bezwzględnymi wyznacznikami dla ekstrakcji lub pozostawienia zęba w jamie ustnej. Są to jedynie istotne wskazówki, w oparciu o które, po uwzględnieniu innych przesłanek, stomatolog podejmuje decyzję o usunięciu zęba lub jego pozostawieniu w jamie ustnej i ponownym przeleczeniu kanałowym. Niezbędnym badaniem dodatkowym jest CBCT (tomografia komputerowa zęba).

[1]Nagaoka S., Bacterial Invasion into Dentinal Tubules of Human Vital and Nonvital Teeth; Journal of Endodontics, Vol. 21, No. 2, pp.70-73,1995.

[2]Lechner J., Von Baehr V, Impact of Hndodontically Treated Teeth on Systemic Diseases, Dentistry 2018, Vol 8(3): 476.

[3]Tansy MF, Kendall FM, Fantasia J, Landin WE, Oberly SR, Sherman W. Acute and subchronic toxicity stildies of rats exposed to vapors of methyl mercaptan and other reduced-sulfur compounds. J Toxicol Eaviron Health 1981= 8..71 -88.