Nieprawidłowe położenie zębów – problem nie tylko estetyczny

Nieprawidłowości dotyczące położenia zębów mogą występować w obrębie łuków zębowych (nachylenia zębów, przestawienia, obroty) lub poza nimi. Anomalie zębowe nie stanowią wyłącznie problemu natury estetycznej – mogą utrudniać żucie i artykulację; przyczyniać się do deformacji łuku zębowego, zaburzeń okluzji, sprzyjać rozwojowi próchnicy i wymagać złożonego, multidyscyplinarnego postępowania.

Istnieje wiele nieprawidłowości dotyczących położenia zębów: przesunięcia, przestawienia, przechylenia i rotacje wokół własnej osi; może dojść do zatrzymania zęba w kości, jego zatopienia, przemieszczenia poza wyrostek zębodołowy lub… poza jamę ustną.

Więcej na temat wad zgryzu przeczytasz tutaj.

Nachylenie, przesunięcie, przestawienie i obrót zęba

Nachylenie zęba (jego osi długiej) wzdłuż wyrostka zębodołowego (inclinatio) dzieli się na nachylenie doprzednie (mesioinclinatio) i dotylne (distoinclinatio). Nachylenie zębów w poprzek wyrostka zębodołowego (trusio) może przyjąć postać przechylenia zębów przednich w kierunku dopodniebiennym (retrusio) lub w kierunku przedsionka jamy ustnej – „dowargowym” (protrusio). Wśród nachyleń zębów bocznych wyróżnia się: linguotrusio (przechylenie dojęzykowe), vestibulotrusio (wychylenie doprzedsionkowe), palatotrusio (dopodniebienne).

Przesunięcie zęba wiąże się z przemieszczeniem korony i korzenia. Istnieją przesunięcia poza łuk zębowy: na zewnętrz (extrapositio), do wewnątrz (intrapositio) i w obrębie łuku (antepositio,­ distopositio, mesiopositio, retropositio, linguopositio, vestibulopositio).

Przesunięciem nazywa się osiowe zmiany pozycji zębów bez nachylenia, ale w praktyce obserwuje się często przesunięcia połączone z nachyleniem, obrotem zęba. Przemieszczenie wzdłuż długiej osi zęba może przyjąć postać skrócenia (infrapositio) lub wydłużenia (suprapositio). Za wydłużenie lub skrócenie zęba zwykle odpowiada uraz mechaniczny, ale brak kontaktu okluzyjnego (infrapozycja) bywa również skutkiem zatopienia lub braku zawiązka zęba stałego.

Przestawienie (transpositio) to zmiana miejsca zęba w łuku (przemieszczenie zębów ze zmianą kolejności ich ustawienia). Najczęściej transpozycja dotyczy kłów wyrzynających się np. między zębami przedtrzonowymi lub między zębem siecznym bocznym i przyśrodkowym.

Obrót zęba (rotatio) oznacza ząb obrócony wokół długiej osi w kierunku do wewnątrz lub na zewnątrz łuku zębowego.

Ząb zatopiony, zaklinowany i zatrzymany

Zatopienie zęba odnosi się do zatrzymania wyrzynania zęba mlecznego (najczęściej zęba drugiego trzonowego), które objawia się niższym położeniem powierzchni żującej zęba zatopionego w stosunku sąsiedniego zęba stałego (≥ 0,5 mm). Zatopiony ząb mleczny jest zazwyczaj zębem ankylotycznym (zmineralizowana część korzenia jest miejscowo zespolona z otaczającą kością) z jednoczesnym brakiem zawiązka zęba stałego i utrudnionym wypadaniem zęba mlecznego.

Za nieprawidłowość odpowiadać może uraz powodujący ankylozę zęba (zrost korzenia z kością) i miejscowe zahamowanie wzrostu kości. Wzrost zębów sąsiednich i tkanki kostnej pogłębia problem i przyczynia się do dalszego „wciskania” zęba zatopionego. Zęby tego rodzaju stopniowo są niszczone przez próchnicę i mogą prowadzić do tworzenia rozległych ropni.

Zaklinowanie ­– brak wyrzynania zęba z powodu istnienia fizycznej bariery lub nieprawidłowej drogi erupcji (np. stłoczenia, zwłóknienia dziąsła w wyniku przedwczesnej utraty zęba mlecznego). Wyróżnia się zaklinowanie pionowe, poziome, spowodowane nachyleniem korony oraz zaklinowanie całkowite (ząb całkowicie otoczony kością) i częściowe (część korony otoczona tkanką kostną, druga część wyrznięta).

Zatrzymanie (retentio) – brak wyrzynania zęba ze względu na niewystarczające siły erupcyjne (np. o podłożu chorobowym: krzywica, dysplazja obojczykowo-czaszkowa).

Pierwotne zaburzenie wyrzynania zębów (primary failure of eruption; PFE) jest rzadką chorobą o podłożu genetycznym – defektem mechanizmu erupcyjnego prowadzącym do zatrzymania wyrzynania się zębów (najczęściej trzonowych), choć nie ma żadnych przeszkód miejscowych. Zaburzenie wymaga długotrwałego postępowania chirurgicznego i ortodontycznego.

U dzieci z rozszczepami wyrostka zębodołowego i podniebienia obserwuje się czasem wyrznięte zęby na podniebieniu w okolicy szczeliny rozszczepu. W rzadkich przypadkach dochodzi do wyrzynania zębów poza jamą ustną – w zatoce szczękowej, jamie nosowej,  oczodole, jajniku lub macicy.