Owrzodzenie języka – objaw zakażenia SARS-CoV-2?

Spektrum objawów COVID-19 w jamie ustnej zaczyna budzić coraz większe zainteresowanie naukowców na całym świecie (brazylijskich, hiszpańskich, włoskich, czeskich i in.); kolejne zespoły badawcze zwracają uwagę na owrzodzenia języka obserwowane u pacjentów zakażonych wirusem SARS-CoV-2. Nie udało się dotąd ustalić jednoznacznie etiologii tych zmian. Niektórzy autorzy przypuszczają, że owrzodzenia mogą nie wynikać bezpośrednio z infekcji wirusowej – być może powinno się wiązać je z pogorszeniem stanu ogólnego chorych i podatnością na zakażenia oportunistyczne oraz uwzględniać potencjalne reakcje na podawane leki. Jednak coraz więcej doniesień naukowych sugeruje wirusową etiologię owrzodzeń języka w przebiegu COVID-19.

Zmiany na języku i SARS-CoV-2 w brazylijskich badaniach

Brazylijscy naukowcy w opracowaniu opublikowanym w „Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology” wysuwają tezę, że rozwój objawów w jamie ustnej u pacjentów z COVID-19 może być bezpośrednio związany z zakażeniem. Zgodnie z wynikami wcześniejszych badań, rozmieszczenie receptorów ACE2 może determinować drogę zakażenia SARS-CoV-2. Natomiast podatność śluzówki jamy ustnej na SARS-CoV-2 związana jest z wysoką ekspresją ACE2 w komórkach nabłonka (zwłaszcza języka). ACE2 (angiotensin converting enzyme) – enzym konwertujący angiotensynę II – jest głównym receptorem odpowiedzialnym za transmisję wirusa do komórek i rozprzestrzenianie zakażenia w komórkach nabłonka nosogardzieli. Sugeruje to, że komórki nabłonkowe języka (i ślinianek) są zaangażowane w zakażenie i jego następstwa, takie jak zaburzenia smaku i owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej.

Przypuszczalnie interakcja między SARS-CoV-2 i ACE2 upośledza czynność keratynocytów jamy ustnej i nabłonek ślinianek, przyczyniając się do powstania bolesnych owrzodzeń jamy ustnej. Zdaniem brazylijskich naukowców, częstość występowania objawów COVID-19 w jamie ustnej może być niedoszacowana.

Owrzodzenia języka i objawy COVID-19

Większość opisanych w literaturze przypadków owrzodzenia języka u pacjentów zakażonych SARS-CoV-2 jest skąpoobjawowa. Według czeskich naukowców, zmiany na języku stanowią wczesną manifestację zakażenia i towarzyszą łagodnym objawom ze strony górnych dróg oddechowych. Na osiem przebadanych przypadków (zakażenie potwierdzono testem PCR) dwie osoby cierpiały na cukrzycę, u jednej stwierdzono otyłość, u trzech – nadciśnienie tętnicze. U trzech pacjentów zmiany lokalizowały się na języku, u pozostałych występowały na błonie śluzowej dziąseł, policzków i podniebienia. Żaden z badanych nie zgłaszał wcześniejszych (podobnych) objawów ze strony jamy ustnej. U trójki pacjentów zmiany w jamie ustnej stanowiły objaw wczesny zakażenia SARS-CoV-2, wyprzedzający inne o kilka dni. U jednej osoby owrzodzenia języka stanowiły jedyny objaw infekcji. U każdego pacjenta zaobserwowano tylko kilka zmian (od 1 do 7), które ustępowały w ciągu 1-2 tygodni (pacjentom zalecano stosowanie paracetamolu i płukanie jamy ustnej płynem z chlorheksydyną).

Ryc. 1. Owrzodzenie języka

Podobne wnioski płyną z innego badania, przeprowadzonego przez międzynarodowy zespół naukowców (opublikowanego w „Oral Diseases”). Analizie poddano dokumentację 26 pacjentów z owrzodzeniem języka hospitalizowanych w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r. Badanie wewnątrzustne wykazało bolesne owrzodzenia na grzbiecie języka lub jego powierzchni bocznej, w kilku przypadkach zmiany stwierdzono także na powierzchni podjęzykowej. Krwawienia występowały rzadko, a liczba zmian owrzodzeniowych u jednego pacjenta wynosiła od 1 do 7. W większości przypadków choroba przebiegała łagodnie. Istnieją jednak doniesienia (np. badaczy włoskich), które dowodzą, że zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej pojawiają się nie tylko u pacjentów z lekkim przebiegiem choroby.

Bolesne owrzodzenia języka – etiologia wirusowa?

Nowe wyniki badań potwierdzają, że zmiany na błonie śluzowej języka są częstym objawem COVID-19 i że są typowe dla infekcji wirusowej, podczas gdy zmiany na skórze (które – jak dowiedziono – często współwystępują ze zmianami na śluzówce jamy istnej) zwykle stanowią reakcję na stosowane leki.

Podobne wnioski sformułowali hiszpańscy naukowcy (opublikowane w JAMA Dermatology). Ich zdaniem, ze względu na czas pojawienia się objawów, związek owrzodzeń na błonie śluzowej jamy ustnej z reakcją na podawane leki jest mało prawdopodobny. Co prawda, ustalenie dokładnej etiologii zmian jest trudne, jednak ich rodzaj i lokalizacja wskazuje raczej na etiologię wirusową. Naukowcy wyrażają nadzieję, że kolejne badania kliniczne rozstrzygną tę kwestię – kwestię kluczową dla skutecznej kontroli zakażeń wirusem SARS-CoV-2.

Źródła:
– Brandão TB, Gueiros LA, Melo TS et al. Oral lesions in patients with SARS-CoV-2 infection: could the oral cavity be a target organ? Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol. 2020;S2212-4403(20)31119-6.
– Riad A, Klugar M, Krsek M. COVID-19-Related Oral Manifestations: Early Disease Features? Oral Dis. 2020;10.1111/odi.13516.
– Riad A, Kassem I, Hockova B et al. Tongue ulcers associated with SARS-CoV-2 infection: A case series. Oral Dis. 2020;10.1111/odi.13635. 
– Jimenez-Cauhe J, Ortega-Quijano D, de Perosanz-Lobo D, et al. Enanthem in Patients With COVID-19 and Skin Rash. JAMA Dermatol. 2020;156(10):1134–1136.