Instrumentarium i techniki wyciskowe

Lekarz zajmujący się stomatologią odtwórczą ma do wyboru szeroki wachlarz metod, instrumentarium i materiałów wyciskowych. Wykorzystanie odpowiednich technik umożliwia uzyskanie optymalnych, zgodnych z oczekiwaniami rezultatów. Prawidłowo wykonana rejestracja zależy również od kontroli wilgoci i (ewentualnej) konieczności korekty tkanek miękkich. Dokładność wycisku oraz umiejętności technika dentystycznego ostatecznie warunkują precyzję modelu i rekonstrukcji.

Wybór łyżki wyciskowej

Wybór łyżki wyciskowej to czynność poprzedzająca pobranie wycisku; dostępnych jest wiele rodzajów łyżek wyciskowych, np. łyżka standardowa, z tworzywa sztucznego, metalowa, łyżka indywidualna.

Każda łyżka wyciskowa powinna:

• mieć odpowiednią sztywność (wytrzymałość na odkształcenia i uszkodzenia podczas wkładania/zdejmowania)
• wykazywać określone mechaniczne cechy retencyjne, zapobiegające oddzieleniu masy od łyżki
• pokrywać odpowiednią powierzchnię anatomiczną
• zapewniać optymalną wolną przestrzeń dla masy wyciskowej (z każdej strony opracowanego zęba)
• zapewniać pacjentowi komfort.

Na początku lekarz klinicysta decyduje o wyborcze łyżki standardowej lub indywidualnej; następnie dobiera łyżkę do pojedynczego łuku, ćwiartki łuku lub podwójnego łuku zębowego. Rodzaj łyżki wyciskowej zależy w dużym stopniu od liczby opracowanych zębów i złożoności układu okluzyjnego. W niektórych przypadkach (np. ograniczone możliwości otwarcia ust przez pacjenta) wskazane może być wykonanie łyżki indywidualnej.

Wykorzystanie łyżek wyciskowych obejmujących pełne łuki zębowe zalecane jest w przypadkach: stałych lub ruchomych uzupełnień protetycznych, które obejmują >3 punkty, rozległych prac estetycznych i mostów o długich przęsłach. Zastosowanie takich łyżek pozwala zarejestrować maksymalną liczbę szczegółów i informacji dla technika dentystycznego. Do wycisków tego typu można zastosować łyżkę metalową, sztywną plastikową lub indywidualną (łyżka powinna korespondować z wygięciami łuku w jamie ustnej pacjenta).

W przypadku ograniczonej liczby uzupełnień protetycznych możliwe bywa zastosowanie łyżek wyciskowych, które obejmują fragment łuku lub dwa łuki jednocześnie (rejestrujące zarazem uzębienie przeciwstawne, zwarcie i nagryz). Podwójny wycisk bywa szczególnie pomocny podczas wykonywania koron o idealnie dopracowanych krawędziach brzeżnych i zwarciu.

Istotny jest również rozmiar wybranej łyżki wyciskowej, która powinna zapewniać odpowiednią przestrzeń między swoją powierzchnią wewnętrzną a zębem (ok. 5 mm), co zapobiega zdeformowaniu lub uszkodzeniu wycisku.

Techniki i zasady pobierania wycisku

Na podstawie randomizowanych prób kontrolnych[1] zaobserwowano, że wyciski wykonane  dwuetapową techniką wyciskową (stosowaną od dawna) wykazywały mniejszą dokładność niż wyciski wykonane metodą jednoetapową. Nowoczesne materiały wyciskowe o różnych gęstościach i udoskonalone, zmodyfikowane procedury nie wymagają stosowania technik dwuetapowych.

Do aktualnie zalecanych, precyzyjnych technik wyciskowych należą:

• wyciski jednowarstwowe na łyżce standardowej z masy gęstej
• wyciski jednowarstwowe z masy rzadkiej na łyżce indywidualnej (można stosować materiały wyciskowe o rzadkiej konsystencji, np. masy polieterowe, silikonowe addycyjne), wykonywane np. w przypadku:
• pojedynczych koron, inlayów lub onlayów
• wycisków kilku koron jednocześnie
• prac protetycznych na implantach
• mostów.
• wyciski dwuwarstwowe z masy gęstej i rzadkiej na łyżce standardowej – technika z zastosowaniem masy rzadkiej w połączeniu z masą gęstą ułatwia usuwanie wycisku z jamy ustnej i zmniejsza ryzyko jego zablokowania (można stosować materiały silikonowe addycyjne i polieterowe o rzadkiej i gęstej konsystencji.); wykonywane np. w przypadku:
• pojedynczych koron, inlayów lub onlayów
• wycisków kilku koron jednocześnie
• prac protetycznych na implantach
• mostów.

Podczas pobierania wycisku należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

• w przypadku zębów żuchwy pobieranie wycisku należy rozpocząć od dystalno-językowej części opracowanych tkanek (i kierować się ku częściom mezjalnym)
• jednoczesne pobieranie wycisku kilku zębów przednich należy rozpocząć od ich powierzchni językowych
• należy dopilnować, by materiał zapłynął do rowka dziąsłowego (nie tylko do krawędzi preparacji)
• jednoczesne pobieranie wycisku kilku zębów tylnych należy rozpocząć od powierzchni podniebiennych lub powierzchni językowych (i postępować w kierunku mezjalnym)
• należy kontrolować wydzielanie śliny (przy pobieraniu wycisku zębów tylnych – np. za pomocą urządzeń pochłaniających ślinę; przy pobieraniu wycisku zębów tylnych i przednich – za pomocą specjalnych tamponików).

[1] Luthardt RG, Koch R, Rudolph H, Walter MH. Qualitative computer aided evaluation of dental impressions in vivo. Dent Mater. 2006;22(1):69-76.