Leczenie stomatologiczne pacjentów z chorobą tarczycy

Choroby tarczycy należą do najczęstszych endokrynopatii. W Polsce zaburzenia struktury lub czynności gruczołu tarczowego dotyczą ok. 20% populacji, głównie kobiet. Zgodnie z zaleceniami, leczenie stomatologiczne (zwłaszcza zabiegi inwazyjne, chirurgiczne) pacjentów z chorobami tarczycy należy przeprowadzać po uprzednim doprowadzeniu do stanu eutyreozy (prawidłowego stężenia hormonów tarczycy i TSH). Jeśli istnieje podejrzenie choroby nierozpoznanej lub nieprawidłowo kontrolowanej, powinno się odłożyć zabieg do momentu uzyskania oceny specjalistycznej.

Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego umiejscowiony w szyi, złożony z dwóch podłużnych płatów bocznych (o długości ~4 cm) połączonych cieśnią (w kształcie litery H). Do najczęstszych chorób gruczołu tarczowego należy niedoczynność i nadczynność tarczycy.

Objawy nadczynności i niedoczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) jest zespołem objawów klinicznych spowodowanych nadmiarem hormonów tarczycy; dotyczy 2% populacji, 10 razy częściej występuje u kobiet. Wśród objawów wymienia się: spadek masy ciała, osłabienie, uczucie gorąca, duszność (powiększona tarczyca), wypadanie włosów, orbitopatię, potliwość, pragnienie i suchość w ustach; u starszych pacjentów dodatkowo zespół tarczycowo-sercowy. Poza tym: drażliwość, nadpobudliwość nerwowa, drżenie rąk oraz osteoporoza z hiperkalcemią na skutek nasilonej resorpcji wapnia z kości.

W skrajnych przypadkach istnieje ryzyko przełomu tarczycowego (stan naglący, wymagający hospitalizacji). Do czynników potencjalnie wyzwalających (związanych z leczeniem stomatologicznym) należą: silny stres psychologiczny, zakażenie, zabieg chirurgiczny w stanie nadczynności tarczycy (przed każdym planowanym zabiegiem chirurgicznym konieczne jest uzyskanie utrwalonej eutyreozy).

Rzadkim powikłaniem badania radiologicznego z użyciem środków cieniujących zawierających jod jest nadczynność tarczycy indukowana jodem.

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) jest zespołem objawów klinicznych wywołanych niedoborem hormonów tarczycy; dotyczy 2-5% populacji; częstość występowania wzrasta z wiekiem. 5-krotnie częściej chorują kobiety. Pierwotna niedoczynność tarczycy może rozwinąć się w wyniku zapalenia (np. typu Hashimoto), jako powikłanie pooperacyjne lub po leczeniu jodem radioaktywnym. Wśród objawów wymienia się senność, osłabienie, zaburzenia pamięci, wypadanie włosów, bóle o charakterze wieńcowym, obrzęki, przyrost masy ciała, marznięcie. Skóra jest chłodna, sucha i łuszcząca się z przebarwieniami, głos schrypnięty, język powiększony.

Krańcową postacią niedoczynności tarczycy jest śpiączka: przełom hipometaboliczny – bardzo rzadki stan naglący, który może wystąpić w wyniku infekcji, urazu, zabiegu chirurgicznego lub stosowania leków sedatywnych. Zagrożeni są starsi pacjenci z nierozpoznaną lub nieadekwatnie leczoną niedoczynnością tarczycy.

Pacjent z chorobą tarczycy w gabinecie stomatologicznym

Zaburzeniom czynności tarczycy towarzyszy charakterystyczne zabarwienie zębów: w nadczynności – niebieskobiałe, w niedoczynności – mlecznobiałe. W chorobach gruczołu tarczowego częściej występuje zespół pieczenia jamy ustnej, zwiększone jest też ryzyko występowania chorób tkanki łącznej, jak:

• zespół Sjögrena (uszkodzenie gruczołów ślinowych, suchość w jamie ustnej, powiększone ślinianki przyuszne, podatność śluzówki jamy ustnej na uszkodzenia i stany zapalne).
• toczeń rumieniowaty układowy (zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej: nadżerki, owrzodzenia, rumień, bliznowacenie).

Do innych objawów nadczynności tarczycy w jamie ustnej należą:

• przyspieszone wyrzynanie zębów
• podatność na próchnicę i schorzenia przyzębia
• osteoporoza kości szczęk i żuchwy.

W niedoczynności tarczycy obserwuje się:

• opóźnione wyrzynanie zębów mlecznych i stałych
• makroglosję (nieprawidłowo duży język)
• nasilenie choroby próchnicowej hipoplastycznych zębów (z hipoplazją – niedorozwojem szkliwa)
• zgryz otwarty (brak kontaktu zębów dolnych z górnymi ) lub tyłożuchwie morfologiczne (wada zgryzu z zahamowaniem wzrostu i zmianami budowy żuchwy).

Nadpobudliwość i podwyższony poziom lęku w przebiegu nadczynności tarczycy może nasilić stres związany z wizytą u stomatologa (potencjalny czynnik indukujący przełom tarczycowy). Dlatego zaleca się (gdy to możliwe) skrócenie czasu wizyt oraz szczególną dbałość o warunki komfortu i bezpieczeństwa. Rutynowe zabiegi stomatologiczne u pacjentów z prawidłowo leczoną niedoczynnością tarczycy zazwyczaj nie stwarzają problemów. Ze względu na obciążenia kardiologiczne w tej grupie chorych rekomenduje się ostrożność w stosowaniu leków miejscowo znieczulających z wazokonstryktorami (środkami obkurczającymi naczynia krwionośne). W przebiegu zaburzeń czynności tarczycy spowolnione mogą być procesy gojenia i zwiększone ryzyko zakażenia ran (wskazane stosowanie antyseptyków).

Źródła:
– Karłowska I. Zarys współczesnej ortodoncji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
– Godycki-Ćwirko M, Latkowski B, Lukas W. Medycyna Rodzinna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
– Aniko-Włodarczyk M, Preuss O, Jaroń A et al. Choroby gruczołu tarczowego a zdrowie jamy ustnej. Med Trib Stomatol. 2020;1:44-47.