Cała prawda o toksyczności materiałów dentystycznych

Estetyka i nietoksyczność to główne właściwości, jakimi powinny cechować się dobre materiały stomatologiczne. Powinny być one bezpieczne nie tylko dla pacjentów, u których zostaną wykorzystane do odbudowy utraconych tkanek jamy ustnej, ale również dla personelu pracującego w gabinecie stomatologicznym. Czy powszechnie stosowane materiały dentystyczne na plomby i uzupełnienia protetyczne faktycznie są nietoksyczne?

Ponieważ materiały dentystyczne są wykorzystywane do odtwarzania tkanek znajdujących się w jamie ustnej, dlatego powinny być stabilne chemicznie i obojętne na czynniki środowiskowe obszaru oralnego. Jednak wszystkie materiały stomatologiczne wykazują pewien stopień rozpuszczania lub degradacji pod wpływem wilgotnych warunków, jakie panują w jamie ustnej. To z kolei powoduje, że uwalniające się z nich składniki – jeśli są toksyczne – mogą doprowadzić do reakcji miejscowych lub ogólnoustrojowych. Z tego powodu jednym z elementów oceny toksyczności materiału dentystycznego jest oznaczenie jego możliwości wchłaniania, metabolizmu i eliminacji z organizmu. Wynika to z faktu, że jedynie substancje, które zostają wchłonięte przez organizm, mogą doprowadzić do powstania uszkodzeń w komórkach i tkankach.

Toksyczność materiałów stomatologicznych – jak jest naprawdę?

• Amalgamat – najbardziej niebezpieczna jest zawarta w amalgamacie rtęć. Wykazuje ona toksyczny wpływ na poziomie komórkowym i molekularnym. Szkodzi zarówno pacjentom, jak i personelowi. Uwolnienie rtęci z plomb dentystycznych może doprowadzić do uszkodzeń tkanek jamy ustnej, gdyż może ona przenikać do miazgi zęba i dziąseł. Ale też rtęć może przenikać do krwi obwodowej i przez to stać się toksyczna dla wielu różnych narządów. Udowodniono neurotoksyczne, nefrotoksyczne i hepatotoksyczne działanie tego składnika.
• Żywice dentystyczne – bezsprzecznie są to niezbędne materiały dla każdego nowoczesnego stomatologa i protetyka, również – niezbędne do druku 3D. Niektóre z ich składowych mogą jednak doprowadzać do powstania wolnych rodników. Te nadreaktywne cząsteczki mogą uszkadzać błony biologiczne, które otaczają komórki i organella, przez co mogą zakłócić metabolizm na poziomie komórkowym. Z kolei wskutek wadliwej polimeryzacji żywice mogą działać cytotoksycznie na komórki miazgi zęba, natomiast monomery, które nie są cytotoksyczne, mogą szkodzić inaczej – stymulując wzrost bakterii próchnicotwórczych. Wykazano również, że żywice mogą doprowadzić do ekspresji genów kodujących białka, które biorą udział w rozwijaniu kaskady reakcji zapalnych. Ma to ścisły związek z powstawaniem reakcji alergicznych, na przykład wyprysku skórnego.

Wysokie stężenia żywic mogą działać toksycznie w sposób ostry lub przewlekły na wiele różnych narządów ciała.

• Kompozyty dentystyczne – mimo że to cenione i bezpieczne materiały stomatologiczne do odbudowy utraconych tkanek zęba, niektóre z nich mogą uwalniać niespolimeryzowane monomery. Wiemy już, że cząstki te hamują namnażanie się komórek i syntezę lipidów, a także wpływają na metabolizm komórkowy oraz na ekspresję genów kodujących białka szoku cieplnego u człowieka.

Z kolei obecność dodatków i wypełniaczy w materiałach kompozytowych może inicjować reakcje alergiczne. A także sprzyjać wzrostowi bakterii próchnicotwórczych, co doprowadzi do rozwoju próchnicy wtórnej i degradacji polimerów wykorzystanych podczas odtwarzania utraconych tkanek zęba. Może dochodzić też do uszkodzenia tkanek w miejscu uwolnienia jonów z kompozytu stomatologicznego.

• Nanocząstki srebra – mimo ich niewątpliwie przeciwbakteryjnego i przeciwzapalnego działania, mogą one również być cytotoksyczne, gdyż potrafią zakłócać szlaki sygnałowe w komórkach.
• Eugenol – ceniony za działanie odkażające i miejscowo znieczulające, może jednak zakłócać równowagę jonową w komórce, indukować stres oksydacyjny, działać przeciwpłytkowo oraz cytotoksycznie na fibroblasty miazgi zębów mlecznych, a także zakłócać działanie błony komórkowej.
• Tytan i cyrkon – dwa najważniejsze materiały na implanty stomatologiczne. Uznawane są za biokompatybilne z tkankami jamy ustnej. Może jednak dochodzić do pokrywania ich powierzchni warstwą tlenku, która w warunkach wilgotnego środowiska jamy ustnej zacznie uwalniać jony tytanu bądź cyrkonu. Jony te mogą zacząć gromadzić się w tkankach, zwłaszcza w węzłach chłonnych i tkance płucnej oraz w lizosomach makrofagów, co z kolei może prowadzić do reakcji nadwrażliwości.
• Nanomateriały – mogą przedostawać się do krwiobiegu albo limfy poprzez wchłanianie przez błonę śluzową jamy ustnej lub wskutek połknięcia w trakcie zabiegu stomatologicznego. Wraz z krwią bądź przez przewód pokarmowy mogą przedostawać się do różnych narządów, a także docierać do naczyń mózgowych. Skutkiem ich obecności mogą być reakcje alergiczne – miejscowe lub ogólnoustrojowe.

Źródło:
https://www.researchgate.net/publication/330399426_A_review_on_potential_toxicity_of_dental_material_and_screening_their_biocompatibility