Dobór koloru w stomatologii

Dobór koloru w stomatologii ma na celu odtworzenie naturalnego koloru zęba. Lekarz dentysta, prócz wiedzy na temat percepcji koloru i funkcjonowania ludzkiego oka, dysponuje wieloma narzędziami, które pozwalają ten cel skutecznie osiągnąć. Jednak – obok wiedzy, znajomości i dostępności nowoczesnych technologii – konieczny jest zmysł artystyczny, który rozwija się z doświadczeniem i można go wykształcić tylko przez codzienną praktykę.

Prawidłowe określenie koloru i wybór właściwego materiału dentystycznego, znajomość preferencji pacjenta lub – w przypadku pojedynczego wypełnienia – porównanie z sąsiadującymi zębami stanowią wstęp do ustalenia dalszego postępowania i określenia jednoznacznej koncepcji estetycznej.

Percepcja barw i kolor zębów

Kolor można scharakteryzować przez ustalenie jego jasności, barwy i nasycenia. Barwa to „nazwa” koloru – jego podstawa (kolor niebieski, czerwony, żółty itd.); jasność oznacza jaskrawość/względną bladość/głębię koloru. Nasycenie natomiast odnosi się do głębokości i czystości koloru (jego intensywności).

Kolor obiektu zależy od długości fal świetlnych odbitych od powierzchni obiektu. Na jakość i ilość odbitego światła wpływają też inne właściwości optyczne zębów: opalescencja, fluorescencja i przezroczystość (przezierność). Opalescencja występuje, kiedy światło ulega rozproszeniu na powierzchniach, tworząc tzw. halo w okolicy brzegu siecznego. Za efekt odpowiedzialne jest szkliwo w rejonie brzegu siecznego (przezierny charakter szkliwa w tym rejonie odpowiada za opalizację naturalnych zębów). Efekt ten można odtworzyć, stosując w uzupełnieniach protetycznych porcelany opalizujące. Brzegi sieczne wykazują także dużą fluorescencję i przezierność; przezroczystość w uzupełnieniu można odwzorowywać, wykorzystując przezroczystą porcelanę dentystyczna.

Ilość odbitego światła i sposób jego odbijania zależy też od morfologii powierzchni. Jakość struktury szkliwa, na którą wpływa obecność defektów, perykimatów i linii pęknięć, w znacznym, stopniu określa sposób, w jaki światło jest odbijane i jak postrzegany jest kolor zębów. Na wygląd powierzchni wpływa ponadto jej gładkość lub połysk (szorstka tekstura sprawia, że światło odbite jest bardziej rozproszone).

Warunki doboru koloru w stomatologii

Dobór koloru w stomatologii zależy od warunków oświetleniowych, które wpływają na percepcję koloru zębów. Szczególnie istotna jest intensywność światła i rodzaj oświetlenia. Lampy korygowane światłem dziennym w gabinecie dentystycznym redukują różnicę między światłem sztucznym a naturalnym. Optymalne warunki doboru koloru w świetle naturalnym tworzy światło dzienne od strony północnej, o godz. 10 rano.

Do istotnych czynników wpływających na dobór koloru tkanek zęba należy stopień ich uwodnienia. Zaleca się dobierać kolor do zębów dobrze uwodnionych (w przypadku zębów odwodnionych jasność ich koloru zwiększa się, a nasycenie – zmniejsza).

Na ocenę i dopasowanie koloru wpływa również rodzaj materiału odtwórczego, który zostanie wykorzystany. Kolor zęba zależy od zawartości zębiny, a także od szkliwa determinującego przede wszystkim przezierność, opalescencję i fluorescencję. Dlatego odbudowa zęba, której celem jest odwzorowanie naturalnego wyglądu zęba, wymaga zwykle zastosowania wielu kolorów materiałów.

Systemy doboru kolorów w stomatologii

Systemy kolorów opierają się na zasadach percepcji kolorów. Trzy atrybuty koloru sprecyzowane przez Munsella: jasność, barwa (podstawa koloru) i nasycenie (intensywność) stanowią filar systemów doboru barw stosowanych w stomatologii, np. kolornika odcieni VITA CLASSIC (VITA 3D-MASTER) – „złotego standardu” umożliwiającego precyzyjny dobór koloru materiału wypełniającego. Jednak optymalne rezultaty w procesie doboru koloru można uzyskać, stosując różne dostępne techniki.

Systemy elektroniczne i mapa kolorów zęba

Uzupełnieniem tradycyjnych systemów odcieni są elektroniczne systemy doboru odcieni, umożliwiające dokładne wkomponowanie uzupełnień protetycznych między zęby pacjenta. Urządzenia do skanowania odcieni dostarczają informacji o subtelnościach jasności koloru lub zmieniających się proporcjach koloru na powierzchni zęba. Jednym z takich urządzeń jest Spectroshade.

Fot. 1. Spectroshade elektroniczny dobór koloru

W zależności od wykorzystanej technologii skanowania wyróżnia się systemy kolorymetryczne i spektrofotometryczne, zaprogramowane do specyficznych odniesień w materiałach ceramicznych i kompozytowych. W stomatologii estetycznej szerokie zastosowanie znajdują również systemy wykorzystujące analizę komputerową odcienia oraz kamerę cyfrową do rejestracji obrazu.

Fot. 2. Mapa kolorów zęba