AIDS – objawy w jamie ustnej

AIDS (acquired immunodeficiency syndrome), czyli zespół nabytego niedoboru odporności, jest chorobą wywołaną przez retrowirus HIV (human immunodeficiency virus) – ludzki wirus niedoboru odporności. Pacjenci z HIV/AIDS są szczególnie narażeni na choroby jamy ustnej.

Manifestacja AIDS w jamie ustnej może być różnorodna; najczęściej występują kandydozy, leukoplakia włochata, mięsak Kaposiego i zakażenia przyzębia. Zmiany w ich przebiegu mogą stanowić pierwsze objawy zakażenia HIV i jego progresji. Według dostępnych danych, objawy ustno-twarzowe związane z HIV/AIDS występują w 30–80% przypadków.[1]

Objawy w jamie ustnej związane z HIV/AIDS

Do objawów silnie związanych z wirusem HIV zalicza się:

• kandydozę jamy ustnej (rumieniową i rzekomobłoniastą)
• leukoplakię włochatą
• mięsak Kaposiego
• powiększenie węzłów chłonnych (lymphadenopatia); chłoniak nieziarniczy (non-Hodkin lymphoma; NHL)
• choroby przyzębia; wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębia.

Wśród objawów rzadziej związanych z zakażeniem wirusem HIV wymienia się:

• zakażenia związane z Mycobacterium avium-intracellulare lub Mycobacterium tuberculosis
• ciemne przebarwienia błony śluzowej jamy ustnej
• wrzodziejące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
• niecharakterystyczne owrzodzenia w jamie ustnej

Objawy w jamie ustnej obserwowane są nie tylko u pacjentów chorych na AIDS – mogą również poprzedzać ogólne objawy kliniczne choroby u zakażonych wirusem HIV.

HIV/AIDS – najczęstsze zakażenia i stany zapalne w jamie ustnej

U osób zakażonych wirusem HIV często występują objawy zakażeń oportunistycznych, w szczególności grzybicy jamy ustnej wywołanej przez Candida albicans. W jej przebiegu pojawia się biały nalot na zapalnie zmienionym podłożu (zazwyczaj na podniebieniu twardym, miękkim, po wewnętrznej stronie policzków). Zakażenia grzybicze mogą też manifestować się rumieniem lub zmianami rzekomobłoniastymi (rumień grzybiczy na podniebieniu i grzbiecie języka).

Często obserwuje się także leukoplakię włochatą (wywoływaną wirusem Epsteina-Barr, EBV, zakażającym keratynocyty błony śluzowej). Klasyczny objaw leukoplakii włochatej to pomarszczona biała plama na bocznych powierzchniach języka. Ponadto pacjenci mogą uskarżać się na zmiany w przyzębiu, początkowo o charakterze zapalenia dziąseł. Pojawiają się czerwone, bolesne zmiany obejmujące brzegi dziąseł – krwawiące i trudno poddające się leczeniu. Zmiany mogą nasilać się i prowadzić do wrzodziejącego zapalenia dziąseł, następnie do destrukcji kości wyrostka zębodołowego, rozchwiania zębów, powstawania ropni.

Gwałtowne pogorszenie się stanu przyzębia z zanikiem tkanek u osób młodych może wskazywać na objawy poprzedzające rozwój AIDS.

Ryc. 1. Wizualizacja wirusa hiv. Podobieństwo budowy wirusa hiv do sars-cov-2

Język czarny włochaty, mięsak Kaposiego i opryszczka a HIV

W przebiegu AIDS obserwuje się język czarny włochaty – jako skutek obecności oportunistycznych drożdżaków i bakterii u pacjentów leczonych antybiotykami (w wyniku nieprawidłowego rogowacenia brodawek nitkowatych języka, które przybierają kolor czarny, szary lub brunatny).

Mięsak Kaposiego (Kaposi’s sarcoma; KS) to najczęstszy nowotwór złośliwy u osób z HIV/AIDS. W jamie ustnej guzek z reguły umiejscawia się na podniebieniu twardym lub za drugim zębem trzonowym. Mięsak Kaposiego w jamie ustnej może mieć postać zmiany pojedynczej lub zlokalizowanej w kilku miejscach. Zazwyczaj jest to czerwona, fioletowa lub sina plama lub grudka.

U pacjentów zakażonych wirusem HIV może dochodzić do nadkażeń wirusem Herpes simplex, powodujących rozległe zmiany w jamie ustnej – opryszczkowe zapalenie dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej lub zlokalizowaną opryszczkę.

W przebiegu AIDS mogą, oczywiście, pojawić się zmiany na śluzówce jamy ustnej pochodzenia wirusowego, które nie są swoiste dla tej choroby. Objawy tego rodzaju mogą wskazywać na odrębną jednostkę chorobową, niezwiązaną z wirusem HIV. Ale jeśli stwierdza się obecność kilku takich zmian równocześnie z objawami ogólnymi (jak utrzymująca się podwyższona temperatura ciała o niejasnej przyczynie, powiększenie węzłów chłonnych, biegunka, spadek masy ciała, osłabienie fizyczne), należy uwzględnić w procesie diagnostycznym podejrzenie zakażenia wirusem HIV.

Przypisy:
[1] Chakraborty R, Sen S. Stomatognathic manifestations of human immunodeficiency virus-infected patients: A case report and review. Indian J Sex Transm Dis AIDS. 2019;40(2):172–175.