Złamania żuchwy

Żuchwa jest kością o znacznej wytrzymałości na zginanie i rozciąganie, ale położenie anatomiczne i brak osłony innych kości czynią ją podatną na urazy i złamania. Według dostępnych danych, do złamań żuchwy częściej dochodzi u mężczyzn niż u kobiet, najbardziej narażeni są młodzi pacjenci między 20. a 40. rokiem życia. Najpowszechniejszą przyczyną złamań żuchwy u dorosłych są pobicia i wypadki komunikacyjne.

Złamania żuchwy – podział

Złamania żuchwy dzieli się na powstałe w mechanizmie bezpośrednim lub pośrednim. Złamanie w miejscu przyłożenia siły urazu uważa się za złamanie bezpośrednie, natomiast złamanie odległe od punktu przyłożenia siły to złamanie pośrednie. Mechanizm urazowy wpływa na przemieszczanie odłamów żuchwy, największe znaczenie przypisuje się strefie przyłożenia urazu, jego sile i napięciu mięśni przyczepiających się do żuchwy.

Biorąc pod uwagę przebieg linii przełomu przez żuchwę, złamania dzieli się na pełne (całkowite rozdzielenie kości) lub niepełne. Ze względu na liczbę linii przełomu biegnących przez żuchwę wyróżnia się złamania pojedyncze (2 główne odłamy kostne), podwójne (3 odłamy) i wieloodłamowe. Do złamań otwartych należą złamania uzębionego odcinka żuchwy, gdzie dochodzi do rozdarcia błony śluzowej i okostnej, a szpara złamania ma bezpośredni kontakt z zębodołem. Do złamań zamkniętych zalicza się złamania w obszarze gałęzi oraz wyrostka stawowego i dziobiastego żuchwy.

Złamania żuchwy – obraz kliniczny

 Bezpośrednio po urazie występuje ból w miejscu złamania, który narasta podczas prób odwodzenia i przywodzenia żuchwy. Obserwuje się obrzęk tkanek miękkich z typowym zasinieniem powłoki, możliwe jest zniekształcenie twarzy związane z przemieszczeniem odłamów.

W przypadku złamania w odcinku uzębionym ząb w szczelinie złamania może ulec przemieszczeniu w swej osi i rozchwianiu. Złamanie i przemieszczenie odłamów przyczynia się do wystąpienia różnicy w poziomym lub pionowym ustawieniu zębów, które sąsiadują ze szparą złamania. Podczas zwarcia łuków zębowych kontakt zębów jest upośledzony i dochodzi do powstania zaburzeń zgryzowych.

Na obraz kliniczny złamania, prócz typu (złamanie pojedyncze, podwójne, wieloodłamowe), wpływa również okolica, w której doszło do złamania. Centralny kierunek urazu o dużej sile padający na brodę może spowodować obustronne złamanie żuchwy biegnące przez zębodoły kłów. W niektórych przypadkach mniejszy odłam pośredni może zapaść się wraz z językiem, który zaczyna uciskać nagłośnię i przyczynia się do niedrożności górnych dróg oddechowych.

Złamania wyrostka kłykciowego żuchwy

Nieco inaczej przedstawia się obraz izolowanego złamania wyrostka kłykciowego żuchwy. Jego jednostronne złamanie i przemieszczenie może spowodować brak podparcia w stawie skroniowo-żuchwowym. Gałąź żuchwy może ulec skróceniu po stronie złamania; poza tym może dojść do przemieszczenia żuchwy w stronę uszkodzenia i asymetrii twarzy (przesunięcie linii pośrodkowej w kierunku złamania). Zaburzenie kontaktu między górnym i dolnym łukiem zębowym prowadzi do powstania zgryzu otwartego w odcinku przednim.

Anatomiczny podział izolowanych złamań wyrostka kłykciowego żuchwy uwzględnia przebieg linii przełomu i wyróżnia:

• złamania głowy (linia przełomu przez głowę żuchwy)
• złamania szyi lub wysokie podkłykciowe (złamanie przez strefę szyi kłykcia)
• złamania podstawnoszyjne lub niskie podkłykciowe (linia złamania przebiega u podstawy wyrostka kłykciowego.

W przypadku obustronnych złamań wyrostków kłykciowych linia pośrodkowa nie ulega przemieszczeniu, a łuki zębowe kontaktują się wyłącznie na ostatnich zębach trzonowych. W odcinku przednim dochodzi do powstania zgryzu otwartego, który silnie upośledza zwarcie łuków zębowych. Występuje bolesność palpacyjna w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych (narastająca podczas ruchów) i dochodzi do zaburzenia ruchomości głów stawowych w trakcie odwodzenia i przywodzenia żuchwy.

Leczenie złamań żuchwy

Postępowanie w przypadku złamania żuchwy ma na celu przywrócenie jej prawidłowej morfologii i czynności. Zasadą leczenia jest nastawienie (repositio) i ustalenie (fixatio) w pozycji anatomicznej przemieszczonych odłamów tak, by – w możliwie najkrótszym czasie – nastąpił ich zrost i została przywrócona czynność żucia.

Do podstawowych metod terapeutycznych złamań żuchwy należą:

• metody zachowawczo-ortopedyczne
• metody chirurgiczno-ortopedyczne
• metody chirurgiczne.

Wybór metody zależy m.in. od stanu ogólnego i miejscowego pacjenta, typu złamania i powikłań, stanu uzębienia oraz czasu, jaki upłynął od złamania do podjęcia leczenia.

W leczeniu chirurgicznym stosuje się najczęściej osteosyntezę płytkową – metodę zespalania odłamów za pomocą specjalnych płytek metalowych mocowanych do kości. W leczeniu zachowawczym (które może uzupełniać metody chirurgiczne) wykorzystuje się m.in. szyny metalowe, szyny akrylowe; w bezzębiu u osób starszych – protezy własne pacjentów lub szyny Guninga.