Zapalenie kości szczęk

Zapalenie kości (ostitis) to proces chorobowy, który zajmuje stopniowo wszystkie składowe kości. Według dostępnych danych, blisko 90% przypadków zapaleń kości szczęk jest pochodzenia zębowego, gdzie źródłem zakażenia są zęby z miazgą zgorzelinową, zropiałe torbiele i in. Najczęstszym czynnikiem patogennym są bakterie, których działanie prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i utworzenia mikrozakrzepów przyściennych, a następnie do zaczopowania naczyń anatomicznie końcowych, co uniemożliwia rozwój krążenia obocznego. Przepływ krwi w naczyniach doprowadzających zmniejsza się, ściany naczyniowe ulegają uszkodzeniu; w efekcie wzrasta wysięk pozanaczyniowy, co powoduje pogłębienie niedokrwienia kości. Zakażenie bakteryjne – na skutek upośledzenia równowagi układu krzepnięcia i fibrynolizy – prowadzi ponadto do rozwoju zespołu rozsianego wykrzepiania śródnaczyniowego; może przyczyniać się do powstania zmian zakrzepowych w układzie naczyniowym kości, niedokrwienia i martwicy kości. Wszystkie te procesy powodują zmiany zapalno-martwicze i rozwój zapalenia kości.

Zapalenie kości szczęk – klasyfikacja

Ze względu na czynnik przyczynowy wyróżnia się następujące zapalenia kości szczęk:

• zębopochodne
• pourazowe
• chemiczne
• krwiopochodne

Uwzględniając przebieg – zapalenia kości szczęk dzieli się na ostre, przewlekłe i przewlekłe nawracające; ze względu na zasięg zapalenia – na ograniczone i rozlane.

Tkanki martwicze tworzą bardzo korzystne warunki do namnażania bakterii. Zapalenia kości szczęk w większości przypadków powodowane są przez florę bakteryjną mieszaną, głównie paciorkowce. Sukcesywnie wzrasta jednak częstość zakażeń bakteriami Gram-ujemnymi opornymi na antybiotyki.

U dorosłych i młodych dorosłych zapalenie kości szczęk obejmuje z reguły żuchwę, zapalenie krwiopochodne stwierdza się zwykle u niemowląt.

Ostre zapalenie kości

Ostre zapalenie kości (ostitis acuta) najczęściej ma gwałtowny przebieg z objawami ogólnymi i miejscowymi; stan ogólny pacjenta jest ciężki z nasilonym samoistnym bólem zajętej kości, wysoką temperaturą ciała, dreszczami, ogólnym osłabieniem, brakiem łaknienia. Zewnątrzustnie obserwuje się obrzęk i naciek tkanek miękkich w rzucie zmienionej zapalnie kości z objawami ostrego zapalenia pobliskich węzłów chłonnych. Wewnątrzustnie występuje rozpulchnienie i zaczerwienienie śluzówki w okolicach zajętej kości. Wraz z postępem zapalenia powstają ropnie (podokostnowe, podśluzówkowe) lub ropowica. W obrębie zajętej kości zęby są rozchwiane z objawami ostrego zapalenia ozębnej; w kieszonkach dziąsłowych występuje treść ropna. W przebiegu zapalenia żuchwy może dodatkowo wystąpić mrowienie z niedoczulicą wargi dolnej (tzw. objaw Vincenta). Gdy zapaleniem zostaną objęte mięśnie żwaczowe, może dojść do szczękościsku.

W zapaleniach kości szczęki objawy zewnątrzustne są bardziej nasilone niż w żuchwie.

Postępowanie w ostrym zapaleniu kości zależy m.in. od stanu ogólnego i miejscowego pacjenta, zasięgu zapalenia, zmian morfologicznych w tkance kostnej i in. Leczenie obejmuje antybiotykoterapię skojarzoną z leczeniem przeciwzakrzepowym, wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych, metabolicznych, białkowych i leczenie usprawniające ogólnoustrojową odpowiedź immunologiczną. Postępowanie miejscowe polega na leczeniu przyczynowym i nacięciu/nakłuciu ropni. Jeśli ząb przyczynowy zostanie zakwalifikowany do ekstrakcji przy jednoczesnej terapii przeciwzakrzepowej, ekstrakcję przeprowadza się po jej zakończeniu.

Przewlekłe zapalenie kości

Przewlekłe zapalenie kości (ostitis chronica) może mieć charakter pierwotny lub być zejściem zapalenia ostrego i przybrać formę rozlaną lub ograniczoną.

Przewlekłe zapalenie kości ma łagodny przebieg; może trwać od kilku miesięcy do wielu lat, z okresami remisji i zaostrzeń („choroba całego życia”). W obrębie kości objętej procesem chorobowym zęby są rozchwiane. Miejscowo, w rejonie zapalenia powstają przetoki skórne lub dziąsłowe – w okresach zaostrzeń z wydzieliną ropną.

Przewlekłe zapalenie kości, ze względu na mnogość postaci klinicznych, może powodować trudności diagnostyczne i terapeutyczne. Leczenie zależy od rozległości procesu chorobowego, ognisk martwiczych i stanu ogólnego chorego. W porównaniu do zapalenia ostrego, przeciwbakteryjna chemioterapia ogólna w przewlekłym zapaleniu zalecana jest rzadziej. Zdecydowanie szersze zastosowanie znajduje miejscowa implantacja antybiotyku, umożliwiająca uzyskanie wysokiego, stałego i długotrwałego stężenia leku w ognisku zapalnym. Podstawową metodę leczenia przewlekłego zapalenia kości stanowi postępowanie chirurgiczne, które ustala się w oparciu analizę radiologiczną zmian kostnych, wyniki badań anatomopatologicznych i bakteriologicznych.

Rzadką postacią choroby jest zapalenie przewlekłe, nawracające, często wieloogniskowe, o długotrwałym przebiegu i nieustalonej etiologii.  Leczenie – takie jak w przewlekłym zapaleniu kości.