Zgryz urazowy w chorobach przyzębia

Zgryz urazowy cechuje się występowaniem nieprawidłowości w zakresie poszczególnych sytuacji/ruchów zgryzowych, w których pojedyncze zęby (lub grupa) mogą znajdować się w nadczynności lub niedoczynności. W konsekwencji przeszkody zgryzowe (węzły urazowe) uniemożliwiają równomierne stykanie się zębów w odpowiednich sytuacjach zgryzowych i harmonijne przesuwanie zębów żuchwy wobec zębów szczęki.

Uraz zgryzowy – etiopatogeneza chorób periodontologicznych

Czynniki urazowe odgrywają istotną, ale wtórną rolę w etiopatogenezie chorób przyzębia. Znaczenie przypisuje się głównie węzłom urazowym, tzn. przeszkodom zgryzowym charakterystycznym dla zgryzu urazowego.

Charakter zmian w przyzębiu, które tworzą się na skutek działania węzła urazowego, zależy od siły tego działania. Urazy zgryzowe o mniejszej sile mogą powodować zaburzenia krążenia (przekrwienie, zastój, zakrzepy). Uraz przewlekły może prowadzić do zwyrodnień w ozębnej (szklistych, śluzowych, wapniowych); w niektórych przypadkach przyczyniać się do przerwania czynności kościo- i cementotwórczej. Po zahamowaniu/przerwaniu aktywności cementoblastów (komórek ozębnej) zaczynają przeważać procesy resorpcyjne cementu, które (zaawanasowane) mogą powodować skrócenie korzenia.

Długotrwały uraz o większej sile wpływa na powstanie pól martwicy z niedokrwienia w ozębnej, które z czasem wypełnia tkanka ziarninowa. Ziarnina wraz z poszerzeniem ozębnej (w wyniku resorpcji blaszki zbitej zębodołu) mogą przyczyniać się do rozchwiania się zęba, nawet jeśli brzeg wyrostka zębodołowego nie wykazuje jeszcze wyraźnych cech zanikowych.

Z czasem dochodzi do zwłóknienia tkanki ziarninowej i powstania wiązek włókien kolagenowych, co paradoksalnie sprzyja utrzymywaniu ruchomości zęba: wzrost liczby włókien ozębnej przy przeciążeniu zęba wiąże się z ich nieregularnym i niefunkcjonalnym rozłożeniem. Skutkiem ustalonego urazu zgryzowego jest powstanie kątowego ubytku kości (ubytku pionowego) w obrębie zęba.

Czynniki urazowe mogą także mieć charakter jatrogenny (np. niszczenie przyzębia w wyniku wypełnienia nadmiernie wysokiego/nawisającego itp.).

Korekta zgryzu urazowego w chorobach przyzębia

Korekta zgryzu urazowego w chorobach periodontologicznych należy do metod leczenia podstawowego. Celem usunięcia węzłów urazowych jest redukcja ich szkodliwego wpływu na tkanki przyzębia. Wskazania do korekty obejmują m.in.:

• występowanie zgryzu urazowego przy braku adaptacji nerwowo-mięśniowej
• niektóre parafunkcje narządu żucia (np. bruksizm)
• periodontopatie z zaawansowaną utratą podparcia kostnego zębów
• bóle mięśni narządu żucia lub stawu skroniowo-żuchwowego
• niektóre postacie patologicznego starcia zębów.

Korekta zgryzu w leczeniu chorób przyzębia dąży do:

• poprawy czynności narządu żucia (w wyniku usunięcia węzłów urazowych)
• zmniejszenia napięcia mięśniowego
• wyeliminowania zaburzeń czynności stawów skroniowo- żuchwowych
• uzyskania kształtu koron zębowych korzystniejszego dla żucia i ochrony dziąsła.

Do kluczowych założeń korekty zgryzu urazowego należy modyfikacja kierunku działania sił zgryzowych z poprzecznego (bocznego) na pionowy; siły pionowe są lepiej odbierane przez przyzębie niż (mniej korzystne) siły boczne.

Korekta zgryzu przez szlifowanie w leczeniu chorób przyzębia dąży do usunięcia przeszkód zgryzowych (jej celem nie jest uzyskanie zgryzu ślizgowego).

Węzły urazowe (przeszkody zgryzowe) nie są obojętne dla tkanek przyzębia; mogą prowadzić do utraty blaszki twardej w zębodole, poszerzenia szpary ozębnej i resorpcji kości lub korzenia zęba. Nie istnieje związek przyczynowy między zmianami tego rodzaju a procesem zapalnym przyzębia, ale zmiany mogą ten proces modyfikować i kierunkować.

Eliminację węzłów urazowych w zwarciu centralnym uważa się za kluczowy i jednocześnie najbardziej skomplikowany element korekty zgryzu urazowego, którego celem jest uzyskanie zgodności między relacją centralną a zwarciem centralnym.

Bardzo istotne jest usunięcie przeszkód zgryzowych w obrębie zębów bocznych, należy starać się uzyskać:

• zgodność między relacją centralną a zwarciem centralnym
• wyłączenie tych zębów z kontaktów w ruchu protruzyjnym
• zmniejszenie przeciążeń zębów bocznych w ruchach bocznych
• poprawny kształt koron.

Korekta zgryzu urazowego jest zabiegiem trudnym, wymagającym gruntownej znajomości zasad statyki i dynamiki narządu żucia.