Zgryz głęboki i protruzja dwuszczękowa

Zgryz głęboki cechuje zwiększenie nagryzu pionowego zębów siecznych, ograniczające doprzednie ruchy żuchwy w trakcie żucia pokarmu. W przypadku wady obejmującej przedni odcinek szczęk rysy twarzy nie są wyraźnie zmienione. W rozległych zaburzeniach gnatycznych obserwuje się skrócenie szczękowego odcinka twarzy.

W protruzji dwuszczękowej dochodzi do wysunięcia obu warg z wygładzeniem fałdów nosowo-wargowych i zmiany w kącie ustawienia wychylonych zębów przednich górnych i dolnych.

Zgryz głęboki i protruzja dwuszczękowa – charakterystyka

Zgryz głęboki należy do pionowych zaburzeń szczękowo-zgryzowych, rozpatrywanych w stosunku do płaszczyzny poziomej. Wyróżnia się zgryzy głębokie (occlusio profunda):

• częściowe – nadzgryzy (supraocclusio)
• całkowite (totalis)
• rzekome (pseudoprofunda).

W przypadku zgryzu głębokiego częściowego obserwowany jest nadmierny pionowy wzrost przedniej części wyrostka zębodołowego szczęki. Wydłużeniu i przechyleniu ulegają zęby sieczne górne, które przykrywają dolne siekacze, niekiedy mogą nagryzać na dziąsło w przedsionku jamy ustnej. W cięższych postaciach wad wrodzonych tego rodzaju dochodzi do wydłużenia i przechylenia także dolnych siekaczy, które nagryzają śluzówkę części przedniej podniebienia. Skutkiem ograniczenia ruchów doprzednich może być powikłanie nadzgryzu tyłozgryzem lub zgryzem przewieszonym w zakresie pierwszych zębów przedtrzonowych. Żucie zostaje zredukowane do ruchów pionowych. W postaciach niepowikłanych rysy twarzy nie są zmienione, w przypadkach powikłanych tyłozgryzem może dojść do pogłębienia bruzdy wargowo-bródkowej i wywinięcia wargi dolnej. Nadzgryz jest przyczyną wczesnych i rozległych uszkodzeń przyzębia.

W przypadku zgryzu głębokiego całkowitego głęboki nagryz pionowy siekaczy współwystępuje z niskimi bocznymi wyrostkami zębodołowymi szczęki i części zębodołowej żuchwy. Zmniejszeniu ulegają kąt żuchwy i kąt podstaw szczęk, co powoduje skrócenie szczękowego odcinka twarzy; dochodzi do pogłębienia bruzdy wargowo-bródkowej i wyraźnego wywinięcia wargi dolnej. Pionowe ruchy żucia są przeważające. Postacie zaawansowane są często powikłane tyłozgryzem.

Zgryz głęboki rzekomy charakteryzuje się skróceniem szczękowego odcinka twarzy, do którego dochodzi na skutek obniżenia zwarcia (rozległa utrata uzębienia we wczesnym okresie rozwojowym). W niektórych przypadkach przyczyną obniżenia zwarcia jest próchnica, która niszczy powierzchnie żucia zębów mlecznych. W przypadku takiej wady nabytej rokowanie co do możliwości wyleczenia jest pomyślne. (Zgryzy głębokie całkowite i częściowe należące do wad wrodzonych są bardziej oporne w leczeniu.)

W protruzji dwuszczękowej (protrusio bimaxillaris) w rysach twarzy widoczne jest wysunięcie obu warg i wygładzenie fałdów nosowo-wargowych. Dochodzi do śródustnego wychylenia zębów przednich (zarówno górnych, jak dolnych) oraz redukcji kąta międzysiecznego. Czynność żucia nie jest zaburzona, prawidłowe są również wzajemne relacje zębów trzonowych, kłów i nagryzu siekaczy. W niektórych przypadkach obserwuje się zwiększenie rozmiarów języka.

Leczenie zgryzów głębokich  i protruzji dwuszczękowej

Celem leczenia zgryzów głębokich częściowych jest zahamowanie pionowego wzrostu przedniej części szczęki oraz wychylanie zębów siecznych górnych (w wielu przypadkach również dolnych). Podatność na leczenie aparatami czynnościowymi jest nieco ograniczona w przypadku wad rozwojowych, ale opracowano aparaty do tego celu. W uzębieniu mlecznym wykorzystuje się płytkę podniebienną z wałem prostym; w uzębieniu mieszanym stosuje się płytę aktywną górną z przednim wałem nagryzowym. Jeśli wada nie jest powikłana stłoczeniem, po wyrznięciu stałych kłów wykorzystuje się stałą płaszczyznę nagryzową (po 3 miesiącach można uzyskać redukcję nagryzu pionowego o 5-7 mm i wychylenie siekaczy górnych o ok. 10°). Kolejny etap stanowi leczenie płytą aktywną górną lub terapia z zastosowaniem dwóch aparatów stałych oraz z wykorzystaniem w żuchwie zamków Begga i łuku anty-Spee (do niwelowania zbyt zaznaczonej krzywej Spee).

Zgryzy głębokie całkowite, jako wady rozwojowe, również są trudne w leczeniu. Jednak za pomocą odpowiednio zbudowanych aparatów czynnościowych można spłycić nagryz pionowy siekaczy, poprawić warunki zgryzowe oraz wyleczyć ewentualny tyłozgryz.

W leczeniu zgryzów głębokich rzekomych (wad nabytych) wykorzystuje się protezy dziecięce podnoszące zwarcie i umożliwiające prawidłowe ukierunkowanie wyrzynających się zębów stałych.

W leczeniu protruzji dwuszczękowej dąży się do uzyskania zmiany kąta ustawienia wychylonych zębów przednich górnych i dolnych – najczęściej konieczne jest uzyskanie większej przestrzeni dla tych zębów. Cel ten można osiągnąć drogą rozbudowy (w przypadku młodszych pacjentów) lub na skutek ekstrakcji czterech zębów przedtrzonowych.

W leczeniu protruzji dwuszczękowej w uzębieniu mieszanym wykorzystuje się aparat czynnościowy z dwoma aktywnymi łukami; w uzębieniu stałym zalecane jest zastosowanie aparatów cienkołukowych stałych.