Kandydoza – grzybica jamy ustnej i zatoki szczękowej

W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost zakażeń grzybiczych jamy ustnej, głównie kandydoz (candidosis oris). Najczęstszym czynnikiem etiologicznym takich infekcji są grzyby z rodziny drożdżopodobnych (Cryptococcaceae) z rodzaju Candida (kandydoza). Uważa się, że bytują one w zdrowej jamie ustnej na zasadzie komensalizmu i stanowią składnik mikroflory fizjologicznej.

Grzybice jamy ustnej są poważnym problemem stomatologicznym, szczególnie u pacjentów w wieku senioralnym. O ich rozwoju decyduje odporność organizmu, wiek, dieta i warunki socjalne. Rośnie także liczba infekcji grzybiczych błon śluzowych nosa i zatok przynosowych, w których głównym czynnikiem patogennym jest Aspergillus fumigatus (grzyb z rodziny pleśniowych).

Grzybica błony śluzowej jamy ustnej – przyczyny

Powodowana głównie przez Candida albicans (C. albicans) kandydoza jamy ustnej należy do najczęstszych infekcji grzybiczych błony śluzowej jamy ustnej. Do szczepów patogennych należą też C. glabrata, C. guillermondii, C. krusei, C. parapsilosis, C. pseudotropicalis, C. stellatoidea, C. tropicali. Uważa się je za stały element fizjologicznej mikroflory jamy ustnej, jednak w pewnych warunkach mogą stać się patogenne i wywołać zmiany chorobowe.

Wśród czynników predysponujących do grzybicy wymienia się:

• czynniki ogólne:
• wtórne i pierwotne niedobory odporności
• zaburzenia metaboliczne z niedoborem żelaza, kwasu foliowego, witamin (głównie z grupy B)
• choroby układu endokrynnego (w tym niewyrównana cukrzyca)
• schorzenia układu krwiotwórczego i chłonnego
• choroby autoimmunologiczne
• promienioterapia
• długotrwałe stosowanie leków ogólnych: antybiotyków, kortykosteroidów, cytostatyków
• leczenie immunosupresyjne
• czynniki miejscowe:
• niedostateczna higiena jamy ustnej
• przewlekle bakteryjne zapalenia błony śluzowej jamy ustnej
• mikro- i makrourazy, protezy i in.

Kandydoza jamy ustnej – objawy i leczenie

Kandydoza jamy ustnej może występować zarówno u zdrowych gospodarzy, jak i u osób z obniżoną odpornością i powodować szerokie spektrum objawów klinicznych.

Drożdżyca jamy ustnej może mieć przebieg ostry (ostra kandydoza rzekomobłoniasta, ostra kandydoza zanikowa) i przewlekły (przewlekła kandydoza hiperplastyczna, kandydoza przewlekła zanikowa).

W ostrej kandydozie rzekomobłoniastej na powierzchni błony śluzowej jamy ustnej i języku pojawiają się wykwity o różnej wielkości: białe, kożuchowate, przypominające zsiadłe mleko. Wykwity są silnie złączone z podłożem i próba ich usunięcia prowadzi do powstania żywokrwawiących ran. Ta postać kandydozy często występuje u niemowląt, również u seniorów, pacjentów wyniszczonych, w stanach niedożywienia i chorobach przebiegających z upośledzeniem odporności.

Manifestacją ostrej kandydozy zanikowej jest żywoczerwony odczyn śluzówki ze ścieńczeniem nabłonka. Dominują dolegliwości bólowe, uczucie pieczenia i nadwrażliwość na pokarmy kwaśne i ostre. Obserwuje się także wygładzenie powierzchni języka i zanik brodawek.

Przewlekła kandydoza hiperplastyczna (rozrostowa, leukoplakia grzybicza) jest stosunkowo rzadko rozpoznawaną kandydozą, w przebiegu której dochodzi do powstania niewielkich, białawych zgrubień błony śluzowej na powierzchni języka, policzkach i w kątach ust. W kilku-kilkunastu procentach może stanowić zmianę przednowotworową.

Objawy kandydozy przewlekłej zanikowej obserwuje się głównie na podniebieniu. Choroba objawia się bólem, uczuciem pieczenia i zaczerwienieniem podniebienna twardego. Może występować również na języku i powodować całkowite wygładzenie bruzd językowych.

Leczenie grzybicy błony śluzowej jamy ustnej polega na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych  (ogólnych, miejscowych), leków alkalizujących środowisko jamy ustnej i eliminacji czynników miejscowych predysponujących do grzybicy.

Grzybice błon śluzowych nosa i zatok przynosowych

W ostatnich dekadach odnotowuje się także rosnącą liczbę zakażeń grzybiczych błon śluzowych nosa i zatok przynosowych. Najczęstszym czynnikiem patogennym są grzyby z rodziny pleśniowych, zwłaszcza Aspergillus fumigatus. Bakteryjne i wirusowe stany zapalne tworzą korzystne warunki do jego rozwoju.

Wyróżnia się cztery główne postacie aspergilozy:

• dwie nieinwazyjne: grzybniak (aspergilloma) i postać alergiczna
• dwie inwazyjne: przewlekła i galopująca.

Najczęściej (w 80% przypadków) stwierdza się postać nieinwazyjną (aspergilloma), przebiegającą z bólami głowy i okolicy policzkowej, z obrzękiem policzka i powiek, czasem zapaleniem nerwu wzrokowego z niedowładem mięśni gałki ocznej.

W leczeniu grzybic błon śluzowych nosa i zatok przynosowych stosuje się leczenie zabiegowe (metody endoskopowe) i zachowawcze (w tym miejscowe i ogólne leki przeciwgrzybicze).