Zakażenia okołowszczepowe to poważne zagrożenia dla implantów stomatologicznych.

Zakażenia okołowszczepowe dotyczą tkanek miękkich i/lub twardych, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie implantu. Powodowane są przez bakterie, które przyczepiają się do powierzchni implantu, tworzą biofilm, uwalniają toksyczne produkty metabolizmu i powodują destrukcję tkanek sąsiadujących ze wszczepem. W efekcie naruszona zostaje lub zniszczona podpora dla części implantu osadzonej w kości, a osteointegracja (zespolenie wszczepu z kością) ulega osłabieniu lub miejscowo zanika. Wskutek tego implant traci stabilność i z czasem może dojść do jego utraty – niezależnie od tego, jak jest doskonały i nowoczesny.

Choć w biofilmie powodującym zakażenie okołowszczepowe stwierdzono bakterie, które są typowe dla zapalenia dziąseł i przyzębia (w tym Porphyromonas gingivalis – wróg nr 1 zdrowia przyzębia ), to wykryto również szczepy nie należące do mikroflory powodującej zapalenia przyzębia. Podejrzewa się, że w zakażeniach okołowszczepowych główną rolę w generowaniu zmian chorobowych odgrywa gronkowiec złocisty.

Klasyfikacja zakażeń okołowszczepowych

• Mucositis (zakażenie nazywane też peri-implant mucositis) to stan zapalny tkanek miękkich, które otaczają wszczep. Charakteryzuje się zaczerwienieniem i obrzękiem dziąseł, a także krwawieniem podczas badania zgłębnikiem. To stan odwracalny. Może być wstępem do właściwego periimplantitis.
• Periimplantitis to proces nieodwracalny i postępujący. Dotyczy zarówno tkanek miękkich, jak i twardych, które otaczają implant. Dochodzi tutaj już do zniszczenia (resorpcji) kości; osteointegracja jest słabsza lub zanika, kieszonki dziąsłowe ulegają pogłębieniu, występują krwawienia oraz ropienie tkanek.

Czynniki sprzyjające rozwojowi zakażeń okołowszczepowych

• Niewłaściwa higiena jamy ustnej (niesystematyczna, zaniedbywana, niedokładna lub stosowanie technik szczotkowania, które uszkadzają dziąsła) – to główna przyczyna zarówno mucositis, jak i W przypadku periimplantitis wskazuje się na jeszcze inną możliwą przyczynę: zapalenie przyzębia.
• Palenie tytoniu – oszacowano, że pięciokrotnie podnosi ryzyko rozwoju zakażenia okołowszczepowego[1]. Ponadto jest uznawane za jeden z głównych czynników, które prowadzą do niepowodzenia procesu implantacji[2]. Związane jest to między innymi ze zwiększonym tempem utraty kości u osób palących, gorszą integracją wszczepu z otaczającymi tkankami i trudnościami z utrzymaniem odpowiedniego poziomu higieny jamy ustnej.
• Czynniki jatrogenne – mogą prowadzić między innymi do cementitis, czyli stanu zapalnego zlokalizowanego pod dziąsłem w sąsiedztwie wszczepionego implantu. Przyczyną cementitis są drobiny cementu, który przedostał się pod dziąsło podczas mocowania (cementowania) korony tymczasowej na wszczepie osadzonym w kości. Choć cementitis po raz pierwszy opisano dopiero w 2009 r., to obecnie ten typ stanu zapalnego uznaje się za najważniejszy rozpoznawalny czynnik ryzyka prowadzący do zakażenia okołowszczepowego. Na szczęście cementitis jest procesem odwracalnym. Z badań wynika bowiem, że usunięcie drobin cementu, które trafiły pod dziąsło, w większości przypadków powodowało zanik stanu zapalnego. Z drugiej strony – jest to zjawisko niebezpieczne dla osób z zapaleniem przyzębia, gdyż wykazano, że u wszystkich badanych z chorobą przyzębia i stwierdzonym cementitis doszło do rozwoju periimplantitis[3].
• Gorsza jakość tkanek lub ich ubytki w rejonie implantacji.
• Choroby układowe, np. schorzenia układu krążenia, niewyrównana cukrzyca, schorzenia immunologiczne i związane z tym przyjmowanie leków immunosupresyjnych.
• Wcześniejsze niepowodzenia w osadzeniu wszczepu stomatologicznego.

Leczenie zakażeń okołowszczepowych

W zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania zakażenia, terapia może obejmować tylko leczenie zachowawcze albo leczenie zachowawcze łączone z interwencją chirurgiczną.

• Leczenie mucositis – najczęściej wystarczy zadziałać zachowawczo. Głównym elementem terapii jest mechaniczne usunięcie z powierzchni implantu zanieczyszczeń i biofilmu. Stomatolog oczyszcza obszar objęty zapaleniem za pomocą kiret tytanowych, ultradźwięków czy strumienia powietrza. Działania te wspomagane są miejscowo stosowanymi środkami antyseptycznymi lub terapią fotodynamiczną.
• Leczenie periimplantitis – przeprowadza się je podobnie do terapii zapalenia przyzębia. Wykorzystuje się tu:
  • mechaniczne metody zachowawcze (jak w leczeniu mucositis), wspomagane farmakoterapią oraz zabiegami z użyciem lasera czy terapią fotodynamiczną. Dentysta w oparciu o obserwację zaawansowania procesu oraz głębokości kieszonek dziąsłowych może też wdrożyć antybiotykoterapię – stosowaną miejscowo lub ogólnie;
  • metody chirurgiczne – wprowadza się je, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi skutków lub jego efekty nie są zadowalające. Mogą to być zabiegi resekcyjne lub regeneracyjne. Te pierwsze prowadzą do zmniejszenia krwawienia z dziąseł, spłycenia kieszonek dziąsłowych i redukcji stanu zapalnego w tkankach. Wykorzystywane są tu zabiegi kształtujące i korygujące kość (osteoplastyka, osteotomia) oraz dekontaminacja (zniszczenie czynnika mikrobiologicznego przez oczyszczenie i dezynfekcję powierzchni implantów). Celem zabiegów regeneracyjnych jest odtworzenie kości zniszczonej przez proces zapalny oraz doprowadzenie do ponownej osteointegracji.

Ponieważ środowisko jamy ustnej sprzyja nieustannemu tworzeniu biofilmu, nie da się uniknąć osadzania się mikroorganizmów na powierzchniach struktur znajdujących się w jamie ustnej – także tych sztucznych (jak na przykład implanty). Nie da się zatem wyeliminować ryzyka rozwoju zakażeń okołowszczepowych i wynikającego z niego niebezpieczeństwa utraty implantu. Ryzyko to można jednak z powodzeniem zmniejszyć i tym samym maksymalnie wydłużyć czas utrzymywania się wszczepu w jamie ustnej. Klucz do sukcesu to profilaktyka zakażeń okołowszczepowych, a więc staranna higiena jamy ustnej, cykliczne wizyty kontrolne u dentysty i podejmowanie leczenia stanów zapalnych niezwłocznie po tym, jak się pojawią.

[1]Wilson V.: An insight into peri-implantitis: a systematic literature review. „Prim Dent J” 2013, 2:69-73.

[2]Vervaeke S., Collaert B., Cosyn J. i wsp.: A multifactorial analysis to identify predictors of implant failure and peri-implant bone loss. „Clin Implant Dent Relat Res” 2013.

[3]. Linkevicius T., Puisys A., Vindasiute E., Linkeviciene L., Apse P.: Does residual cement around implant-supported restorations cause peri-implant disease? A retrospective case analysis. „Clin Oral Implants Res” 2012, 24:1179-1184.

Sprawdź swoją wiedzę poniżej:

Chcesz więcej pytań? Wyślij nam przykładowe pytania z linkiem do artykułu gdzie mają zostać dodane tutaj.