Przyczyny wygórowań w jamie ustnej

Do najczęstszych przyczyn wygórowań w tkankach wewnątrzustnych i okołoustnych należy uraz, infekcja, schorzenie związane z działaniem układu immunologicznego i nowotwór. Wygórowania mogą być miejscowe lub rozsiane w jamie ustnej, występować wewnątrzustnie i/lub zewnątrzustnie. Zmiany wewnątrzustne można różnicować m.in. na podstawie ich zabarwienia.

Przyczyny wygórowań różowych i czerwonych

Włókniak (ogniskowy rozrost włóknisty, włókniak urazowy) – w postaci klasycznej to niebolesny guzek: uszypułowany lub związany z podłożem, pokryty błoną śluzową (prawidłową lub lekko hiperkeratotyczną). Najczęściej lokalizuje się na śluzówce warg, języka i policzków. Uważa się, że wpływ na powstanie włókniaka wywiera nieduże, przewlekłe drażnienie.

Choroba Hecka – gładkie, różowe grudki, umiejscowione zwykle na śluzówce warg, policzków, języka i dziąseł. Zmiany, najczęściej kolorze prawidłowej błony śluzowej, mogą występować pojedynczo lub w skupiskach. Choroba Hecka wywoływana jest przez wirusy HPV typu 13 i 32.

Rozrost dziąseł wywołany lekami – rzadkie działanie niepożądane powodowane lekami przeciwpadaczkowymi, immunosupresyjnymi lub blokerami kanałów wapniowych. Obserwuje się powiększenie objętości dziąsła związanego i wolnego, zwłaszcza brodawki międzyzębowej. W przeroście po fenytoinie dziąsło jest różowe, stwardniałe i „gumowate” (wzrost zawartości kolagenu). W rozroście indukowanym blokerami kanału wapniowego i cyklosporyną powiększona tkanka dziąseł może mieć barwę od różowej do czerwonej, a konsystencję – od gąbczastej do twardej.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – nieswoista zapalna choroba jelit o nieznanej etiologii, która może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego. U ok. 30% pacjentów zgłaszających się do lekarza występują objawy w jamie ustnej: wyrośla i guzki na śluzówce, a także nadżerki i owrzodzenia oraz rozlany zewnątrzustny obrzęk wargi.

Brodawki i kłykciny – drobne, zlokalizowane narośla na śluzówce jamy ustnej, najczęściej warg i języka, o barwie jasnoróżowej lub białej. Czynnikiem etiologicznym jest ludzki wirus brodawczaka (human papillomavirus; HPV).

Rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy (SCC) – do głównych czynników ryzyka SCC w jamie ustnej należy palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. Do najczęstszych lokalizacji wewnątrzustnych należy dno jamy ustnej, język i obszar zatrzonowcowy. Obraz kliniczny jest różnorodny; SCC w jamie ustnej może objawiać się w postaci wygórowania, zmian białych, różowych, czerwonych, owrzodzenia. Zmiany zrastają się z tkankami otaczającymi.

Przyczyny wygórowań niebieskich i żółtych

Mucocele – nagromadzenie śluzu w tkance łącznej lub wewnątrz gruczołu ślinowego; terminem tym określa się zarówno „wynaczynienie śluzu”, jak i torbiel zastoinową. „Wynaczynienie” i wyciek śluzu jest skutkiem urazu/przecięcia przewodu ślinowego (śluz wycieka do pobliskiej tkanki łącznej i powstaje ziarnina zapalna). Torbiel zastoinowa może utworzyć się w wyniku zatkania przewodu wyprowadzającego (kamienie ślinowe), bliznowacenia lub nowotworu.

Mucocele najczęściej umiejscawia się pod śluzówką wargi dolnej i przybiera postać niebieskawego guza wypełnionego płynem. Niedrożność przewodu wyprowadzającego ślinianki podżuchwowej lub podjęzykowej może prowadzić do utworzenia ranula: dużej mucocele w dnie jamy ustnej z obrzmieniem tkanek zewnątrzustnych.

Egzostozy kostne – twarde wygórowania guzowate na powierzchni kości w jamie ustnej, pokryte prawidłową błoną śluzową. Najczęściej to zmiany łagodne, bez tendencji do rozrostu złośliwego. Ich etiologia pozostaje niejasna; w niektórych przypadkach potwierdzono dziedziczenie autosomalne dominujące. Egzostozy kostne mogą występować w linii pośrodkowej podniebienia (torus palatinus) lub dwustronnie na językowej powierzchni okolicy przedtrzonowców żuchwy (torus mandibularis). Zmiany mnogie obserwuje się na policzkowej powierzchni kości wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy.

Tłuszczak – miękki, łagodny guz zbudowany głównie z dojrzałych adipocytów, umiejscowiony w tkankach pod błoną śluzową. Gdy leży powierzchownie, może żółtawo przeświecać przez śluzówkę. Jeśli ma dobrze wykształconą włóknistą torebkę, jest luźno przesuwalny pod błoną śluzową. Etiologia zmiany w jamie ustnej nie została ustalona; uważa się, że wpływ na jej powstanie i rozrost może mieć uraz, pewną rolę przypisuje się czynnikom genetycznym, hormonalnym i infekcyjnym.