Wargi, dziąsła i uśmiech w ujęciu stomatologii estetycznej

Uśmiech to wyraz twarzy, który powstaje w wyniku napięcia mięśni po obu stronach ust, niekiedy również napięcia mięśni wokół oczu. Z perspektywy stomatologii estetycznej wargi są „ramą obrazu”. Przed rozpoczęciem leczenia estetycznego powinno się określić wzór uśmiechu (najczęstszy dla konkretnego pacjenta), na który składa się charakter, faza i rodzaj uśmiechu. Ocenę przeprowadza się podczas badania oraz analizy fotografii dolnego piętra twarzy.

Uśmiech: charakter, faza i rodzaj

Na podstawie analizy prób losowych określono trzy podstawowe typy charakteru uśmiechu (style)[1]. Większa część populacji prezentuje uśmiech typu „Mona Lisa” („spojony”), w którym kąciki warg są uniesione w taki sposób, że warga górna ulega skróceniu, odsłaniając zęby górne. Co trzeci badany charakteryzuje się uśmiechem „kłowym” lub „guzkowym”, w którym dźwigacz wargi górnej (levator labii superioris) odgrywa rolę decydującą – unosi wargę górną i powoduje podciąganie kącików ust, eksponując kły. U niewielkiego odsetka populacji zaobserwowano trzeci typ charakteru uśmiechu: uśmiech pełny (złożony), w którym dochodzi do jednoczesnego odsłonięcia wszystkich zębów górnych i dolnych.

Cykl uśmiechu złożony jest z czterech faz:

• I faza: złączenie warg;
• II faza: przemieszczenie warg;
• II faza: uśmiech naturalny;
• IV faza: rozszerzenie warg.

Rodzaj uśmiechu zależy od odsłanianych zębów i tkanek dziąsła; wyróżniono pięć rodzajów uśmiechu:

• typ I: widoczne są tylko zęby szczęki;
• typ II: odsłonięte są zęby szczęki i >3 mm tkanek dziąsła;
• typ III: widoczne są tylko zęby żuchwy;
• typ IV: uwidocznione zęby szczęki i żuchwy;
• typ V: nie są odsłonięte ani zęby szczęki, ani zęby żuchwy.

Ocena składowych uśmiechu umożliwia określenie najczęstszego wzoru uśmiechu w indywidualnym przypadku i ustalenie „punktów orientacyjnych”, niezbędnych w dalszym postępowaniu estetycznym  (m.in. w celu ustalenia zakresu planowanego leczenia). Najpowszechniejszym uśmiechem jest uśmiech typu „Mona Lisa” w fazie III, typu I.

Ocena warg i tkanek dziąsła

Podczas planowania leczenia należy uwzględnić ilość tkanek zęba odsłanianych podczas spoczynku, mówienia, uśmiechu/śmiechu. Z punktu widzenia stomatologii estetycznej w pozycji spoczynkowej warg uwidocznione powinny być od 2 do 4 mm struktur zęba.

Podczas uśmiechu dolna krawędź wargi górnej powinna przebiegać na wysokości brzegu dziąsłowego i odsłaniać całą wysokość koron klinicznych górnych zębów siecznych przyśrodkowych. W przypadku przebiegu wysokiego wargi górnej uwidoczniona zostaje cała wysokość koron klinicznych zębów z większym zakresem dziąsła; przebieg niski uwidacznia <75% wysokości koron siekaczy przyśrodkowych. Za optymalną uważa się ekspozycję zębów na poziomie minimalnym wynoszącym 75% wysokości koron siekaczy górnych do poziomu maksymalnego odsłaniającego do 1,5–2,0 mm przyległego dziąsła brzeżnego. Wysoka linia warg – uśmiech dziąsłowy (gummy smile) – uważana jest za nieestetyczną.

Fot. 1. Laserowa plastyka dziąseł

Uśmiech, w którym brzegi sieczne zębów szczęki sięgają wargi dolnej, uznaje się za najbardziej zbliżony do estetycznego ideału. W niektórych przypadkach obserwuje się tzw. odwrotną linię uśmiechu, w której krawędzie zębów przedtrzonowych i kłów są dłuższe niż siekaczy, co pogarsza estetykę uśmiechu.

Ocenić należy również korytarz policzkowy, czyli „negatywną przestrzeń” między policzkowymi powierzchniami zębów bocznych a kącikami warg. Szerokie łuki zębowe wypełniają te przestrzenie. U pacjentów z wąskimi łukami i szerokim uśmiechem podczas uśmiechu tworzą się tzw. czarne korytarze, które mogą wymagać korekty estetycznej. Według niektórych autorów jednak przestrzeń negatywna nie wpływa istotnie na ocenę estetyczną uśmiechu, dlatego decyzję o leczeniu powinno się podejmować indywidualnie dla każdego przypadku.

Duży wpływ na estetyczną ocenę uśmiechu wywiera architektura dziąsła i przebieg girlandy dziąsłowej, szczególnie w przednim odcinku łuków zębowych. Z punktu widzenia estetycznego pożądane są następujące relacje:

• poziom dziąsła brzeżnego siekaczy górnych przyśrodkowych położony jest na poziomie dziąsła brzeżnego kłów (lub przemieszczony dokorzeniowo w niewielkim stopniu);
• poziom dziąsła brzeżnego siekaczy bocznych znajduje się dokoronowo w stos. do poziomu dziąsła siekaczy przyśrodkowych i kłów;
• przestrzenie międzyzębowe wypełniają brodawki (nie ma czarnych trójkątów).

Estetyczne są tkanki zdrowe, dlatego choroby przyzębia powinny zostać wyleczone przed rozpoczęciem leczenia estetycznego.

Przypisy:
[1] Rubin LR. The anatomy of a smile: Its importance in the treatment of facial paralysis. Plast Reconstr Surg. 1974;53(4):384-387.