Szczegóły badania wewnątrzustnego

Badanie przedmiotowe (fizykalne) w stomatologii obejmuje badanie zewnątrz- i wewnątrzustne, przeprowadzane według określonego schematu. Do szczegółowego badania jamy ustnej przystępuje się po badaniu ogólnym obejmującym m.in. skórę twarzy pacjenta. Badanie przedmiotowe następuje po zebraniu wywiadu; jego celem jest ustalenie stanu obecnego (status praesens).

Badanie fizykalne w stomatologii

Badanie fizykalne w stomatologii obejmuje zwykle:

• oglądanie (inspectio),
• obmacywanie (palpatio),
• opukiwanie (percusio).

Stomatolog podczas badania przedmiotowego wykorzystuje również mierzenie (mensuratio) oraz zmysł powonienia, co ułatwia niektóre rozpoznania (np. zapalenie dziąseł wrzodziejące objawia się charakterystycznym mdławym oddechem – fetor ex ore). Wzrokiem ocenia skórę i błonę śluzową jamy ustnej. Badanie palpacyjne umożliwia ocenę stopnia wilgotności śluzówki i ewentualnych zmian oraz bolesność uciskową tkanek.

Jama ustna zbudowana jest z przedsionka (części przedniej) i jamy ustnej właściwej (części tylnej), oddzielonych łukami zębowymi żuchwy i szczęki.

Badanie warg, przedsionka i przyzębia

Badanie wewnątrzustne rozpoczyna się od oceny błony śluzowej warg i przedsionka jamy ustnej. Stomatolog ocenia zabarwienie warg, ich wilgotność, grubość, odnotowuje ewentualne zaburzenia rozwojowe (np. rozszczep warg, warga olbrzymia), zwraca uwagę na obecność zmian w kątach ust (nadżerki, pęknięcia), które mogą być objawem różnych stanów chorobowych. Przystępuje do badania wewnętrznej powierzchni warg (palcami wywija je na zewnątrz), skupiając się na zabarwieniu, wilgotności, ocenie stanu strefy przejściowej Kleina (strefy błony śluzowej wargi graniczącej bezpośrednio z czerwienią wargową). Następnie bada pozostałą część przedsionka jamy ustnej (w szczęce i żuchwie) pod kątem obecności przetok, wędzidełek bocznych, z oceną przyczepu wędzidełka wargi górnej i dolnej.

Po odchyleniu policzków za pomocą lusterka stomatologicznego wzrokowo ocenia się błonę śluzową policzków i ujścia przewodów ślinianki przyusznej Stenona. Prawidłowa śluzówka policzków jest różowa, lśniąca i gładka, w warunkach patologicznych w jej obrębie mogą występować zmiany (np. białawe opalizujące plamy wskazują na leukoplakię, a grudki – na liszaj płaski); bladoróżowe zabarwienia śluzówki wskazywać może na niedokrwistość.

Przed rozpoczęciem badania przyzębia wskazana jest ocena higieny jamy ustnej.

Wzrokowo ocenia się stan dziąseł (dziąsła brzeżnego, brodawek dziąsłowych, dziąsła przyczepionego): wygląd dziąseł, ich zabarwienie, brak/obecność zmian, obrzęków. Badanie palpacyjne dziąseł umożliwia ocenę ich spoistości, wywołanie krwawienia, stwierdzenie obecności wysięku w kieszonce przyzębnej oraz ocenę stopnia ruchomości zębów (u pacjentów z redukcją tkanek przyzębia). Wskazane jest również dokonanie pomiaru szerokości strefy dziąsła właściwego (przyczepionego) oraz pomiaru rowka dziąsłowego (szczeliny).

Badanie uzębienia i jamy ustnej właściwej

W trakcie badania uzębienia stomatolog zwraca uwagę na obecność ubytków próchnicowego i niepróchnicowego pochodzenia, wypełnień, braków zębowych, obnażone korzenie zębów. Ocenie podlega kształt łuków, ustawienie zębów w łuku i ich wzajemna relacja. Stomatolog odnotowuje istnienie wad zębowych (stłoczenia, obroty, wychylenia), wad zgryzu. Jeśli istnieją uzupełnienia protetyczne, konieczna jest ich dokładna ocena wzrokowa. Badanie żywotności miazgi dostarcza informacji o obecności zębów martwych. Badanie uzębienia obejmuje również określenie rodzaju zgryzu oraz wykrycie obecności węzłów urazowych (zębów nieprawidłowej długości), które mogą przyczyniać się do ścierania zębów. Ścieranie zębów może być fizjologiczne (u pacjentów w podeszłym wieku) lub patologiczne (np. bruksizm). Powierzchnie zębów ocenia się również pod kątem hipoplazji, przebarwień, uszkodzeń szkliwa.

Badanie właściwej jamy ustnej rozpoczyna oglądanie języka: powierzchni górnej i powierzchni bocznych. Gdy pacjent uniesie język, przystępuje się do wzrokowej oceny powierzchni dolnej języka, dna jamy ustnej, ujść ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych (przez ucisk gruczołów od strony jamy ustnej i od zewnątrz). Badanie języka uwzględnia jego zabarwienie, wilgotność, wielkość i obłożenie. Następnie stomatolog ocenia wzrokowo podniebienie twarde, podniebienie miękkie i migdałki podniebienne.