Nieprawidłowości dotyczące kształtu zębów

Nieprawidłowości dotyczące kształtu zębów częściej obserwuje się w uzębieniu stałym niż mlecznym. Zaburzenia mogą występować tylko w obrębie korony lub tylko w obrębie korzenia, mogą również dotyczyć całego zęba.

Są to wady, które nie odpowiadają prawidłowym cechom mofologii uzębienia – tzw. cechom Mühlreitera

Zęby podwójne

Powstanie zębów podwójnych związane jest z zaburzeniami w stadium proliferacji. U podłoża tej nieprawidłowości leżeć mogą zmiany genetyczne, choroby zakaźne, awitaminoza, urazy mechaniczne. Do zębów podwójnych (double teeth) należą:

• zęby bliźniacze, parzyste (dentes geminati),
• zęby zlane (dentes confusi),
• zęby zrośnięte (dentes concreti).

Zęby bliźniacze i zęby zlane częściej dotyczą uzębienia mlecznego, zazwyczaj występują w zębach siecznych i kłach. Zęby zlane powstają na skutek połączenia dwóch/kilku zawiązków zębów w obrębie szkliwa i zębiny. Na koronie znajduje się bruzda biegnąca wzdłuż osi długiej zęba. Może występować zlanie częściowe (komory oddzielne) lub całkowite (komora wspólna). Przy zlaniu dwóch zawiązków zębów prawidłowych występuje brak jednego zęba; w przypadku zlania zawiązków zęba prawidłowego i dodatkowego liczba zębów pozostaje bez zmian.

Ryc.1. Nieprawidłowości kształtu zębów – rysunek odręczny

Powstanie zębów bliźniaczych powiązane jest z częściowym podziałem zawiązka w stadium proliferacji – kiedy tworzy się ząb z szeroką koroną i dzielącą ją bruzdą na powierzchni wargowej albo z nacięciem brzegu siecznego. W badaniu radiologicznym stwierdza się wspólną komorę oraz jeden kanał korzeniowy.

Przyczyną powstania zębów zrośniętych jest brak przegrody kostnej, która oddziela dwa zawiązki, co prowadzi do przemieszczenia oraz stłoczenia sąsiednich zawiązków, a następnie do ich zrośnięcia przez powstający cement. Korony takich zębów są oddzielne, a korzenie połączone na różnej powierzchni, czasem jedynie w obrębie wierzchołków. Anomalia najczęściej dotyczy zębów trzonowych, rzadziej przedtrzonowych. Może utrudniać ekstrakcje.

Inne zaburzenia dotyczące kształtu zębów

Guzki dodatkowe lub nadmiernie rozwinięte należą do stosunkowo częstych anomalii, zwłaszcza na zębach stałych siecznych, kłach i zębach wieloguzkowych. Guzek szponowaty (talon cusp), czyli silnie rozwinięty guzek podniebienny na zębach siecznych, może wewnątrz zawierać miazgę. W niektórych przypadkach nieprawidłowość wiąże się z obecnością wałka szkliwnego i zębem siecznym w kształcie litery T. Nadmiernie rozwinięty guzek podniebienny kła upodabnia go do zęba przedtrzonowego; dodatkowy guzek na zębie przedtrzonowym sprawia, że jego kształt jest podobny zęba trzonowego. W obrąbie zębów trzonowych obserwuje się guzek dodatkowy (guzek Carabellego) na podniebiennej powierzchni guzka podniebiennego. Znacznie rzadziej spotyka się tzw. guzek Bolka – dodatkowy, paramolarny guzek na policzkowej powierzchni guzka policzkowego przedniego trzonowców.

Ząb wynicowany (dens evaginatus) charakteryzuje się obecnością dodatkowego guzka w bruździe centralnej lub na krawędzi językowej guzka policzkowego. Guzek zbudowany jest z warstw szkliwa, zębiny i miazgi. Nieprawidłowość dotyczy zwykle zębów przedtrzonowych dolnych i trzonowych stałych.

Perły szkliwne, krople szkliwne (enameloma, enamel pearls) najczęściej występują w zębach wielokorzeniowych jako guzki/krople w okolicy szyjki zęba w korzeniach. Mogą być zbudowane wyłącznie ze szkliwa (tzw. perły szkliwne właściwe), z zębiny i szkliwa lub ze szkliwa, zębiny i miazgi.

Zęby łopatkowe (showel-shaped incisors) to zęby sieczne o wydatnych brzegach bocznych, które tworzą wklęsłą powierzchnię podniebienną.

Zęby stożkowe (dentes emboliformes, peg lateral) – zęby w kształcie stożka. Zmiana zwykle dotyczy siekaczy bocznych szczęki i zębów nadliczbowych (mesiodens). Może obejmować wszystkie zęby (uzębienie krokodylowe).

Ząb wgłobiony (dens invaginatus) – „ząb w zębie” – powstaje w wyniku wgłobienia tkanek do korony lub (rzadziej) korzenia zęba, najczęściej występuje w uzębieniu stałym, w zębach przednich. W wielu przypadkach korona ma kształt stożkowy. Nieprawidłowość zwykle wykrywana jest przypadkowo, w rutynowych badań radiologicznych lub wykonywanych z powodu ostrych dolegliwości bólowych.

Dodatkowe korzenie  (radices accessorius) – do nieanatomiczne dodatkowe twory często bez komplikacji, mogą zaskoczyć podczas rutynowego leczenia kanałowego.

Zagięte korzenie (radices bent) – stwarzają dodatkowe problemy podczas ekstrakcji lub leczenia kanałowego.

Skrócone korzenie (abbreviata radix) – anatomia tych zębów sprzyja szybszemu rozchwianiu i utracie.

Hipercemntoza (hypercementosis) – nadmierna ilość nagromadzenia cementu korzeniowego w okolicy w której on występuje.

Dilaceracja (dilaceration) – zaburzenie budowy zęba polegające na dużo większym niż naturalnym zagięciu korony w stosunku do korzenia, zęby te są bardzo trudne w leczeniu endoodntycznym, ortodontycznym i chirurgicznym.

Mesiodens, zęby nadliczbowe, zęby dodatkowe -mogą, ale wcale nie muszą mieć odmienną anatomię od zdrowego zęba. Te pierwsze często przybierają kształt stożka (jak wspomniano powyżej).

Zmienność kształtu może dotyczyć również korzeni zębów i utrudniać leczenie endodontyczne lub periodontologiczne. Zmiany tego rodzaju powstają pod wpływem różnych czynników oddziałujących na pochewkę Hertwiga w trakcie rozwoju korzenia. Leczeniem tego typu przypadłości zajmuje się stomatologia estetyczna lub inne odpowiednie działy stomatologii w zależności od przypadku.