Rwa twarzowa czyli nerwoból nerwu trójdzielnego

Rwa twarzowa, czyli nerwoból nerwu trójdzielnego, jest jedną z najgwałtowniejszych dolegliwości bólowych, bardzo trudną do zniesienia przez chorych. Jej pierwszy opis znaleźć można w średniowiecznych dziełach perskiego lekarza, Awicenny, który określa przypadłość jako „torturę twarzy”. Klasyczna neuralgia samoistna występuje najczęściej bez uchwytnej przyczyny; czasem może być wywołana konfliktem naczyniowo-nerwowym (jako skutek niedokrwienia nerwu lub drażnienia przez uciskające go naczynia). Neuralgia objawowa może występować w przebiegu innych chorób (np. nowotworu ośrodkowego układu nerwowego). Na rwę twarzową częściej cierpią kobiety niż mężczyźni.

Etiologia i objawy neuralgii trójdzielnej

W większości przypadków neuralgię trójdzielną wywołuje konflikt naczyniowo-nerwowy; najczęściej ucisk nerwu przez tętnicę móżdżkową górną lub jej gałąź, przyczynę problemu stanowić może także tętnica podstawna, tętnica kręgowa, czasem może dochodzić do konfliktu z żyłą skalistą.

Ból w neuralgii trójdzielnej – napadowy, silny i przeszywający – występuje zazwyczaj w okolicy unerwionej przez drugą i trzecią gałąź nerwu trójdzielnego – nerw szczękowy (V2) i żuchwowy (V3), zdecydowanie rzadziej rozpoznawana jest neuralgia nerwu ocznego (V1). U większości chorych pojawia się po jednej stronie (nie przekracza linii środkowej twarzy), ból obustronny dotyczy tylko kilku procent przypadków.

Zwykle pierwsze symptomy pojawiają się w 5. i 6. dekadzie życia. Częstość napadów i natężenie bólu mogą zwiększać się z czasem. Charakterystyczne dla rwy twarzowej jest występowanie okresów zaostrzeń i przerw o różnej długości. Niekiedy do wywołania napadu wystarcza nawet nieduża stymulacja – żucie pokarmu lub chłodne powietrze.

Rwa twarzowa – rozpoznanie

Rozpoznanie neuralgii trójdzielnej może być zasadniczo oparte na badaniu podmiotowym i przedmiotowym. Kluczowy jest starannie zebrany wywiad, ponieważ wiele objawów może być mylonych z innymi zespołami bólowymi. W diagnostyce różnicowej uwzględnia się choroby zębów, zatok przynosowych, patologie stawu skroniowo-żuchwowego, neuralgię popółpaścową. U pacjentów młodszych (przed 5.-6. dekadą życia) powinno się wykluczyć stwardnienie rozsiane.

W badaniu fizykalnym obserwuje się nadwrażliwość na ucisk punktów spustowych – w okolicach otworów: nadoczodołowego (dla pierwszej gałęzi nerwu trójdzielnego), podoczodołowego (gałąź druga) i bródkowego (gałąź trzecia).W okresach pomiędzy napadami bólowymi pacjenci mogą nie odczuwać żadnych dolegliwości bądź zgłaszać stałe uczucie stłumionego bólu. W zaawansowanych stanach stwierdza się osłabienie odruchu rogówkowego i spojówkowego.

W każdym przypadku konieczne jest wykonanie badania obrazowego, z wyboru jest to rezonans magnetyczny (z kontrastem i bez) w celu wykluczenia neuralgii objawowej i patologii typu: nowotwór ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego, tętniak, naczyniak jamisty. Badanie może uwidocznić konflikt nerw-tętnica, czasem udaje się zobrazować konflikt nerw-żyła. Jednak nie każdy ucisk naczynia na nerw trójdzielny można uwidocznić radiologicznie (co nie wyklucza rozpoznania i leczenia klasycznej neuralgii).

Metody leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego

Neuralgię nerwu trójdzielnego można leczyć zachowawczo lub chirurgicznie; podstawową zasadą jest przechodzenie od metod mniej do bardziej inwazyjnych. Leczenie rozpoczyna zazwyczaj leczenie farmakologiczne (karbamazepina); zastosowanie znajdują też m.in.: fenytoina, baklofen, klonazepam, lamotrygina, gabapentyna.

Następny etap stanowi leczenie chirurgiczne (po kwalifikacji internistyczno-anestezjologicznej), którego wymaga ok. 50% chorych. Wykonywane procedury neurochirurgiczne obejmują zabiegi uszkadzające nerw trójdzielny (ablacje uszkadzające włókna czuciowe i bólowe nerwu trójdzielnego) oraz nieuszkadzające: dekompensację mikronaczyniową (MVD; microvascular decompression). Dekompresja nerwu trójdzielnego (uważana za metodę najskuteczniejszą) polega na odpreparowaniu naczynia tętniczego lub żylnego od nerwu i odizolowaniu go wprowadzonym materiałem (w przypadkach, które nie mogą być kwalifikowane