Jeśli odczuwamy ból w okolicach zęba, a na dziąśle pojawiają się tkliwe, kuliste nabrzmienia wypełnione treścią, określane potocznie jako „gulki”, to znak, że mamy do czynienia z ropnym zapaleniem tkanek. Schorzeń tych nie wolno lekceważyć – nie tylko dlatego, że dają nieprzyjemne objawy miejscowe i ogólnoustrojowe, ale przede wszystkim z uwagi na to, że nieleczone wywołują coraz poważniejsze skutki, mogą być niebezpieczne i dawać reperkusje w postaci zakażeń odogniskowych. Zapalenia ropne w jamie ustnej to najczęściej konsekwencje stanów chorobowych toczących się w tkankach okołowierzchołkowych. Tkanki te znajdują się przy otworze w wierzchołku korzenia zęba, czyli miejscu, w którym nerwy i naczynia krwionośne z kości wnikają do kanału korzenia zęba. Z tego powodu obszar okołowierzchołkowy zęba może stanowić wrota do rozprzestrzenienia się bakterii z ropnia na cały organizm.

Przetoka zębowa

Ropnie mogą tworzyć się w wyniku:

• zapaleń ostrych – to najczęstsza przyczyna; konsekwencją jest powstanie wspomnianych wyżej „gulek” i przebicie się ropnia w obrębie jamy ustnej, jam twarzoczaszki lub na zewnątrz; pierwotną przyczyną zapalenia ostrego może być zakażenie z chorującej miazgi zęba, infekcja czy spadek odporności organizmu;
• zapaleń przewlekłych – które najczęściej tworzą się na bazie schorzeń ostrych; są to stany zapalne rzadziej diagnozowane od ostrych, a ich wynikiem są przetoki, czyli kanały, którymi ropna treść wydostaje się na zewnątrz, lub/oraz zanik cementu i zębiny zlokalizowanych w korzeniach zębów.

W zależności od zaawansowania zapalenia ostrego oraz lokalizacji ropy wyróżniane są:

• Ropnie okołowierzchołkowe – to początkowe stadium choroby. Treść ropna zbiera się w okolicy otworu wierzchołka korzenia zęba, nie przedostając się poza ten obszar. Odczuwa się ból dający wrażenie pulsowania, wypierania zęba z zębodołu, promieniowania, może też ujawnić się ruchomość zęba, wokół którego toczy się zapalenie, i wyraźna tkliwość chorującej okolicy.
• Ropnie podokostnowe – powstają, kiedy treść ropna poprzez kość wyrostka zębodołowego przebije się do okostnej i niszczy tę tkankę, wywołując jej odwarstwienie. To najbardziej bolesna część postępującego procesu zapalnego i jednocześnie pierwsza faza, w której u niektórych osób może pojawić się obrzęk.
• Ropnie podśluzówkowe – to zaawansowana faza zapalenia, która może dawać fałszywe poczucie, że jest lepiej, ponieważ zanika ból. Tymczasem jest odwrotnie. Może pojawić się opuchlizna – to znak, że ropień przedostał się aż pod śluzówkę jamy ustnej, przedzierając się tam od wierzchołka zęba przez okostną. Taki ropień może przebić się do jam i zatok twarzoczaszki, przez policzek, a nawet przez brodę na zewnątrz.

Niezależne od stopnia zaawansowania choroby, leczy się ją z wykorzystaniem antybiotyków, stosując aseptyczne leczenie kanałowe lub leczenie chirurgiczne.

W przewlekłym ropnym zapaleniu okolic okołowierzchołkowych dochodzi do szeregu zmian w tkankach, które prowadzą do ich uszkodzenia i wytworzenia przetoki. W miejscu, gdzie toczy się zapalenie, powstają ciałka ropne złożone z dużej ilości granulocytów obojętnochłonnych. Kiedy ciałka te ulegają rozpadowi, uwolnione z nich enzymy rozkładają okoliczne, objęte martwicą tkanki i powodują powstanie wysięku ropnego, który szuka ujścia i znajduje go dzięki przetoce.

Przetoki mogą być:

• wewnętrzne – ich ujścia znajdują się w obrębie jamy ustnej;
• zewnętrzne – kierujące treść ropną w kierunku skóry policzka albo brody.

Jeśli z przetoki wydobywa się treść ropna lub krwista, nazywa się ją czynną; z kolei przetoka bierna uaktywnia się raz na jakiś czas.

Zdarza się, że w stanie przewlekłym dochodzi do zaostrzenia objawów choroby – kiedy przetoka ulegnie zapchaniu. Bardzo szybko wtedy pojawiają się ból i przesadna wręcz tkliwość zęba i okolicznych tkanek. Wskazana jest wówczas szybka konsultacja z dentystą, który oprócz leczenia kanałowego zaordynuje też antybiotyki

Leczenie przewlekłych zapaleń ropnych opera się na zabiegach endodontycznych i chirurgicznych lub na kombinacji tych metod z uwzględnieniem zabiegów odtwarzających zniszczone tkanki.