Leczenie protetyczne u dzieci

Wczesna utrata zębów mlecznych (związana najczęściej z próchnicą lub urazem) niesie ze sobą poważne konsekwencje dla narządu żucia – zarówno morfologiczne, jak i czynnościowe. Można im jednak zapobiegać za pomocą specjalnych protez ruchomych, których rola wybiega daleko poza funkcje czysto estetyczne. Protezy dziecięce umożliwiają m.in. odtworzenie prawidłowych powierzchni żucia i pobudzenie wyrostków zębodołowych do wzrostu, zachowują przestrzeń dla zębów stałych i nie dopuszczają do wydłużania zębów mlecznych (przeciwstawnych do luki).

Funkcje protez dziecięcych

Protezy dziecięce są szczególnie niezbędne w przypadku licznych braków w uzębieniu mlecznym. Protezy lecznicze pełnią funkcje „utrzymywaczy przestrzeni” oraz stanowią element profilaktyki obniżania płaszczyzny zgryzu. Wspomagają również prawidłowe żucie; dzięki naciskom na wyrostki zębodołowe zapobiegają opóźnianiu wyrzynania zębów stałych (zmienne siły nacisku w trakcie żucia wpływają na zmiany ukrwienia – bodziec do rozrostu tkanek podłoża).

W stomatologii dziecięcej szerokie zastosowanie mają uzupełnienia ruchome (protezy całkowite lub częściowe).

Leczenie protetyczne u dzieci związane jest z regularnymi kontrolami w gabinecie stomatologicznym – zwykle co 6-8 tygodni. Dziecięce protezy lecznicze, zgodne z zaleceniami, należy zmieniać co 2 lata lub częściej. Z reguły zaleca się nosić je całą dobę – zdejmować wyłącznie do celów higienicznych.

Prawidłowo zaprojektowana proteza dziecięca pełni rolę profilaktyczną, leczniczą i rehabilitacyjną; pomaga przywrócić równowagę sił w układzie stomatognatycznym i zapewnia małemu pacjentowi komfort psychiczny.

Budowa protez dziecięcych

Prawidłowo zaplanowane i wykonane protezy dziecięce nie hamują wzrostu łuków zębowych. Budowa protez dla dzieci różni się od protez stosowanych po zakończeniu okresu rozwojowego. W części bocznej płyta akrylowa powinna być odsunięta od stoku wyrostka zębodołowego (o 1 milimetr) w taki sposób, by nie hamować poprzecznego wzrostu łuków zębowych. W części przedniej nie ma stoków przedsionkowych; zęby akrylowe ustawione są na szczycie wyrostka zębodołowego (ew. lekko do przodu w przypadku skłonności do przodozgryzu).

Środkowa część płyty (najczęściej) zawiera elementy rozbudowy (śruby, coffiny), które adaptują protezy do zmian wzrostowych szczęk. Jeżeli elementy rozbudowy nie są włączane, należy zmieniać protezy najrzadziej raz w roku.

W protezie dziecięcej powinno się podnieść zwarcie (minimum o 0,5 milimetra), dzięki czemu wyrzynające się zęby stałe mogą uzyskać odpowiednią wysokość. W przypadku uzębienia mlecznego utratę zębów połączoną z wadą zgryzu można skutecznie leczyć, stosując właściwie zaprojektowane protezy lecznicze. Jeśli utracie zębów towarzyszy wada zgryzu zwarcie w protezie leczniczej podnosi się o 1 do 2 milimetrów (nadmierne podniesienie płaszczyzny zgryzu może zaburzać czynność żucia). Prawidłowe uformowanie i częsta korekcja płaszczyzn nagryzowych w protezach leczniczych może wpływać na poprawę ustawienia żuchwy do szczęki i sposobu współdziałania tych dwóch kości.

Protezy w uzębieniu mlecznym, mieszanym i stałym

W warunkach utraty wszystkich zębów mlecznych (które jednak należą do rzadkości) wykonywana jest proteza całkowita (należy często ją zmieniać).

Ryc. 1. Utrzymywacz przestrzeni, zapobiega przemieszczaniu zębów

W trakcie wyrzynania zębów stałych w masie akrylowej wypiłowywane są właściwe stoki, co pozwala stworzyć prawidłowe kierunki ich ześlizgu.

W okresie adaptacji małego pacjenta do protezy można stosować klamry Adamsa lub protetyczne Jacksona. Po tym czasie klamry należy zlikwidować, by nie hamować ekspansji zębów filarowych – utrzymanie protezy jest już wówczas wystarczające i dodatkowe elementy utrzymujące najczęściej są zbędne.

Generalnie uważa się, że stałe uzupełnienia można zakładać dopiero u pacjentów po 18. roku życia, gdy korony kliniczne uzyskają właściwą wysokość i można je odpowiednio oszlifować, bez uszkadzania tkanek przyzębia. Protez stałych z reguły nie stosuje się więc w uzębieniu mieszanym, w którym odbudowie poddaje się tylko uszkodzone korony pojedynczych zębów (np. za pomocą dodziąsłowych koron tymczasowych lub z wykorzystaniem przebudowy masami kompozytowymi). Natomiast wczesne uzębienie stałe umożliwia stosowanie mostów czasowych.