Parabeny, SLSy, fluor zwiększający podatnosć na manipulacje, w preparatach do higieny jamy ustnej

Wśród rozmaitych produktów do higieny jamy ustnej, których bez liku znajduje się na rynku, są i takie, na których opakowaniach znaleźć można napis, że są wolne od parabenów, SLS, alkoholu,  sztucznych barwników, a nawet od fluoru. Z raportów sprzedażowych wynika, że klienci coraz częściej sięgają po takie właśnie produkty, przekonani, że nabywają preparat mniej szkodliwy dla zdrowia niż inne. Czy naprawdę?

Przyjrzyjmy się bliżej każdemu ze składników, który znalazł się na cenzurowanym u konsumentów.

Parabeny

To estry kwasu 4-hydroksybenzoesowego (PHBA). Ze względu na swoje działanie grzybostatyczne przeciw drożdżom i pleśniom (a więc gatunkom, które wpływają na psucie się produktów zawierających składniki organiczne) stosowane są jako konserwanty. Ich aktywność przeciwbakteryjna jest niewielka, ale cenione są za łagodność, z jaką wpływają na organizm ludzki. Normy unijne przewidują, że nie może być ich w produkcie więcej niż 0,4 proc. Parabenów jest wiele – różnią się grupą funkcyjną i właściwościami. Jest więc methylparaben, ethylparaben, propylparaben i inne.

Krucjata przeciw parabenom rozpoczęła się w 2004 roku po publikacji pracy naukowej, której autorka, prof. Philippa Darbre, wykazała, że w tkance nowotworu piersi odnotowano większe stężenie tych związków niż w innych tkankach. Wprawdzie inni autorzy w kolejnych pracach nie wykazali związku między parabenami a nowotworami, ale zła sława przylgnęła do tych związków na tyle skutecznie, że obecnie napis na etykiecie produktu zawierający zwrot „paraben free” jest przepustką do kieszeni i portfeli wielu klientów.

Parabenom na razie nie udowodniono kancerogennego charakteru, ale nadal są podejrzewane o działanie zakłócające metabolizm estrogenów w organizmie, negatywny wpływ na produkcję plemników i powodowanie alergii. Prace naukowe nie potwierdzają jednoznacznie żadnego z tych działań niepożądanych, a w odniesieniu do negatywnego wpływu parabenów na płodność męską, istnieją już naukowe dowody na brak takiego związku. Jedynie alergie spowodowane przez parabeny okazują się prawdą udokumentowaną pracami naukowymi. Są to jednak przypadki sporadyczne. Wynika więc z tego, że parabenów nie należy się panicznie bać – owszem, unikać warto, bo to zawsze jednak kolejny element chemiczny w produkcie, ale też, jeśli to możliwe, nie popadać w skrajność i mieć świadomość, że owo „paraben free” oznacza, iż produkt będzie konserwowany innym dodatkiem – zazwyczaj znacznie mniej łagodnym dla organizmu.

SLS

To chemiczne dodatki do produktów do higieny jamy ustnej, działające jako detergenty: ich zadaniem jest zmiękczyć wodę i ułatwić pienienie się preparatów kosmetycznych i higienicznych. To dzięki nim pasty do zębów i płukanki do jamy ustnej ulegają spienieniu, przez co można stosować tych produktów naprawdę mało, aby ich działanie było skuteczne. Ważną właściwością tych związków jest także odtłuszczanie. Ma to swoje niewątpliwe plusy, ale też i minusy – ponieważ odtłuszczona powierzchnia warstwy ochronnej ciała zostaje pozbawiona skutecznej ochrony przed zanieczyszczeniami i brudy, które przed zastosowaniem SLS pozostawałyby na powierzchni, teraz wnikają głęboko w skórę twarzy i śluzówkę jamy ustnej. Na etykietach widnieją jako np. sodium lauryl sulfate, sodium laureth sulfate. Jeżeli takie składniki znajdą się w składzie deklarowanym, będzie to oznaczać, że produkt będzie wprawdzie dobrze się pienił, ale użytkownik będzie się zastanawiał, czy SLS wywołują raka czy nie – ponieważ składniki te podejrzewa się o inicjowanie procesu nowotworzenia. Jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie na razie nie ma, ponieważ w żadnej z prac naukowych nie wykazano ze 100-proc. pewnością, że SLS-y rzeczywiście mają wpływ na rozwój nowotworu. Z uwagi na ich potencjalnie onkogenny wpływ na komórki oraz usuwanie tłuszczowej bariery ochronnej ze skóry, ze stosowaniem SLS-ów nie należy przesadzać.

Fluor

Co rusz pojawiają się kampanie dotyczące szkodliwego wpływu fluoru na zęby dziecka. Przytacza się tu argumenty o osłabieniu szkliwa i nasileniu próchnicy,  Tymczasem negatywny wpływ fluoru na tkanki jamy ustnej ma miejsce w czasie jego nadmiernej podaży. Wówczas powstaje fluoroza, a zęby – zamiast się wzmocnić – wskutek miejscowego zaburzenia struktury szkliwa pokrywają się białymi plamami, stając się w tych obszarach niezwykle kruche. Przeciwnicy stosowania fluoru przytaczają również argument o możliwości zatrucia ogólnoustrojowego tym pierwiastkiem, wzrost ryzyka wystąpienia nowotworów, problemy z tarczycą, a nawet oddziaływanie na psychikę i układ nerwowy – zwiększenie uległości na sugestie oraz podatności na manipulacje (stąd zwiększenie dawki fluoru w wodzie pitnej podczas II wojny światowej). Taka możliwość, faktycznie, istnieje. Jednak aby do tego doszło, produkty do higieny jamy ustnej należałoby pić jak herbatę lub traktować jak przekąskę a nie jak preparaty, których wystarczy zastosować tylko tyle, ile zaleca producent. Z drugiej strony: produkty do higieny jamy ustnej bez fluoru wcale nie muszą być gorsze od odpowiedników nasyconych tym pierwiastkiem. Warunkiem ich skuteczności jest systematyczność stosowania i staranność oczyszczania zębów z nalotu.

Alkohol

Wysusza śluzówkę jamy ustnej, działa kancerogennie, jest niewskazany dla osób młodocianych i zakazany w przypadku choroby alkoholowej. Z drugiej strony alkohol: dezynfekuje, hamuje rozwój drobnoustrojów i jest znakomitym rozpuszczalnikiem dla wielu składników czynnych w stomatologii. Wobec przytoczonych argumentów, produkty z alkoholem powinny być stosowane jedynie w sytuacji, kiedy trzeba zachować obszar jamy ustnej jak najdłużej w czystości oraz zlikwidować mikrobiologiczne przyczyny zapaleń tkanek miękich.

Sztuczne barwniki

Zastosowanie barwników zwiększa atrakcyjność produktu, nie wpływając bezpośrednio na jego smak i konsystencję. To dzięki nim np. płyny do płukania jamy ustnej mogą mieć fantastyczny różowy czy niebieski kolor. Barwniki syntetyczne mogą mieć charakter organiczny lub nieorganiczny. Niektóre z nich podejrzewane są o potencjalnie rakotwórcze działanie. W osób uczulonych mogą powodować alergie. Barwniki, co do których nie ma pewności, czy są bezpieczne, są wycofywane z obrotu. Wszystkie znajdują się na tzw. liście E. Warto wiedzieć o jej istnieniu.

W ramach podsumowania: kilka wskazówek, dlaczego stosowanie produktu opatrzonego etykietką „Wolny od…” nie zawsze wychodzi na zdrowie.

• Konserwanty w produktach do higieny jamy ustnej są konieczne. Dużo większe niebezpieczeństwo dla zdrowia stanowi produkt zakażony bakteriami lub skażony pleśnią niż preparat zawierający konserwant nawet mniej łagodny niż paraben.
• Parabeny są łagodnymi konserwantami. Wyeliminowanie ich ze składu produktu powoduje konieczność zastąpienia ich innymi składnikami konserwującymi – te z kolei są mniej łagodne dla ciała.
• Produkty bez alkoholu są wskazane dla dzieci, osób z problemem alkoholowym, po naświetlaniach, chemioterapii. Pozostali, o ile śluzówka jamy ustnej się nie buntuje, mogą stosować płyn na bazie alkoholu, ale wskazane jest przełamanie kuracji środkiem bez alkoholu.
• Całkowite wyeliminowanie SLS z produktów do higieny jamy ustnej, które mają się pienić, nie jest możliwe, ale z uwagi na intensywne działanie detergentu na tkanki, stosowanie preparatu z tym dodatkiem powinno być rozważne.
• I na koniec rada uniwersalna: każda przesada jest szkodliwa, zatem jeżeli zęby są słabe i wymagają mineralizacji, konsekwentne odrzucanie produktów z fluorem z pewnością nie jest dobrym rozwiązaniem.