Owrzodzenia w jamie ustnej – pojedyncze, mnogie i rozlane

Owrzodzenia w jamie ustnej najczęściej są bolesne; wyjątek stanowi rak płaskonabłonkowy, który może być niebolesny (w przypadku małego guza). Proces gojenia owrzodzeń w tej lokalizacji anatomicznej zazwyczaj trwa krótko (ze względu na dobre naczynienie tkanek). Owrzodzenie, które nie goi się w ciągu 14 dni, powinno budzić niepokój – należy traktować je jak nowotworowe (do momentu wykluczenia diagnozy). W przypadku podejrzenia zmiany złośliwej wskazana jest biopsja.

Przyczyną owrzodzeń śluzówki jamy ustnej może być uraz, zakażenie, nowotwór, choroba o podłożu immunologicznym i in. Owrzodzenia mogą mieć postać zmian pojedynczych (np. owrzodzenie urazowe), zmian mnogich oddzielnych (opryszczkopodobne afty nawracające) lub owrzodzeń mnogich rozlanych (mucositis u pacjentów onkologicznych)

Owrzodzenia pojedyncze w jamie ustnej

Afty małe i duże: afty nawracające (recurrent aphtous stomatitis; RAS) pod względem klinicznym dzieli się na: afty małe (minor), duże (major) oraz afty opryszczkopodobne (herpetiform). Afty małe i duże zaliczane są do zmian pojedynczych. Najczęściej rozpoznaje się afty małe (MiRAS) – w postaci owrzodzeń pojedynczych, ewentualnie kilku płytkich zmian występujących na błonie śluzowej o nabłonku nierogowaciejącym. Afty małe goją się na ogół w ciągu 2 tygodni, bez bliznowacenia (jeśli nie zostały powikłane nadkażeniem). Na afty duże natomiast (MaRAS) cierpi ok. 10% pacjentów chorujących na RAS. Objawy kliniczne są cięższe; zazwyczaj obserwuje się 1, czasem 2, rzadziej 3 owrzodzenia, które mogą utrzymywać się nawet przez kilka tygodni. W miejscu zmian widoczne są zbliznowacenia na błonie śluzowej.

Owrzodzenie urazowe – powstaje w wyniku działania czynników fizycznych (proteza, aparat ortodontyczny, przygryzanie policzka) lub chemicznych (najczęściej leki przeciwbólowe, np. aspiryna, umieszczane bezpośrednio na błonie śluzowej). Owrzodzenie urazowe (uraz mechaniczny) jest pojedynczym, zlokalizowanym głębokim owrzodzeniem o brzegach nieregularnych; podrażnienie chemiczne może powodować rozleglejsze zmiany powierzchowne z towarzyszącą martwicą lub wysiękiem włóknikowym.Owrzodzenia śluzówki jamy ustnej: mnogie oddzielne

Zmiany w ostrym martwiczo-wrzodziejącym zapaleniu dziąseł (acute necrotizing ulcerative gingivitis; ANUG) – ANUG to ostra choroba wrzodziejąco-zapalna, u której podstaw leży zakażenie wewnątrzpochodne wraz z pewnymi zmianami ogólnoustrojowymi, predysponującymi do inwazji przez bakterie bezwzględnie beztlenowe, zwłaszcza z grupy krętków i Fusobacterium. Obraz kliniczny ANUG tworzą bolesne owrzodzenia dziąsła brzeżnego i brodawek międzyzębowych z towarzyszącą halitozą.

Opryszczkopodobne afty nawracające: afty nawracające (RAS) należą do najczęstszych patologii błony śluzowej jamy ustnej (dotyczącej ok. 15-20% populacji). Opryszczkopodobna RAS przyjmuje postać licznych, płytkich owrzodzeń (nadżerek) o średnicy do 5 mm, obserwowanych często na błonie śluzowej warg, policzków, dna jamy ustnej.

Zmiany w chorobie Behçeta – chorobie o niejasnej etiologii (związanej z układem immunologicznym), manifestującej się zmianami na skórze i błonach śluzowych różnych narządów. Bolesne owrzodzenia na błonie śluzowej jamy ustnej, które mogą odpowiadać każdej postaci RAS (również opryszczkopodobnej), często są jej pierwszym objawem.

 Owrzodzenia mnogie rozlane w jamie ustnej

Zmiany lichenoidalne – klinicznie i histologicznie podobne do liszaja płaskiego; związane dodatkowo z nadwrażliwością na materiały lub leki ogólnoustrojowe, w tym na leki przeciwnadciśnieniowe, hipoglikemizujące i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Zmiany lichenoidalne to najczęściej nieregularne białe plamy, które czasem przyjmują postać rozległych owrzodzeń na śluzówce z obszarami martwicy.

Zmiany w przebiegu zapalenia błony śluzowej wywołanego radioterapią (mucositis) – powikłania radioterapii głowy i szyi, objawiającego się rozległymi, bolesnymi nadżerkami lub owrzodzeniami na śluzówce jamy ustnej (skojarzona radiochemioterapia istotnie zwiększa częstość występowania zapalenia błony śluzowej). Objawy pojawiają się w czasie 1-2 tygodni od rozpoczęcia radioterapii: uogólniony rumień śluzówki wraz z obszarami płytkich owrzodzeń z nalotem włóknikowym, ponadto: ból, kserostomia, utrata smaku.