Obliteracja w jamie ustnej – problem nie tylko „wapniaków”

Obliteracja jamy zęba zwana jest też zwyrodnieniem wapniowym miazgi (ZWM) lub resorpcją wewnętrzną zastępczą[1]. Jako zjawisko występujące w jamie ustnej odnosi się do zmniejszonej drożności lub niedrożności kanałów korzeniowych wskutek zmniejszania światła jamy zęba – najczęściej dotyczy to zębów po urazie. Nie jest jasne, jak często występuje, ponieważ doniesienia są pod tym względem różne (uważa się, że 4-40% urazów może kończyć się obliteracją jamy zęba), niemniej wystąpienie obliteracji zależy od dwóch głównych czynników: rodzaju urazu i wieku pacjenta w momencie urazu.

Na czym polega obliteracja jamy zęba?

Zjawisko to polega na odkładaniu się do wnętrza kanału korzeniowego na całej jego długości lub do wnętrza komory zęba wapniowej, twardej substancji. Zaczyna się od obwodu jamy zęba i postępuje w kierunku środka. Wskutek tego centralna część miazgi zębowej ulega obliteracji na końcu. Zwyrodnienie wapniowe narastające ku środkowi jamy zęba doprowadza do stopniowego zmniejszania się światła komory zęba i kanału korzeniowego aż do całkowitego jego zaniku. W rezultacie dochodzi do zamknięcia kanału i jego niedrożności.

W zależności od stopnia zwężenia światła jamy zęba obliterację kwalifikuje się jako:

• częściową – kiedy kanały korzeniowe są drożne, choć światło w nich i w komorze zęba uległo zwężeniu; miazga zęba najczęściej pozostaje żywa;
• całkowitą – kanał korzeniowy staje się niedrożny, a w części miazgi odciętej od unaczynienia z czasem rozwija się martwica.

Obliteracja jamy zęba – przyczyny najczęściej urazowe

Obliteracja może być wynikiem:

• urazu zęba – najczęściej dotyczy to zębów z niezakończonym rozwojem, a urazy, które mogą do tego doprowadzić to m.in. podwichnięcie zęba, wtłoczenie zęba lub urazowy wstrząs zęba;
• autotransplantacji zawiązków zęba;
• leczenia ortodontycznego z wykorzystaniem dużych sił i nacisków;
• urazów szczęki;
• chorób o podłożu genetycznym albo nieprawidłowości rozwojowych (np. dysplazja zębiny typu I lub taurodontyzm) – przy dysplazji zębiny typu I w zębach mlecznych obserwuje się obliterację komory zęba całkowitą, a w zębach stałych – częściową.

Zwyrodnienie wapniowe miazgi może więc dotyczyć pojedynczych zębów (głównie siekaczy, ponieważ te zęby najczęściej ulegają urazom) lub – w sytuacji, kiedy powodem jest choroba – większej ich liczby[2].

Zwyrodnienie wapniowe charakterystyczne dla młodych

Zmniejszanie się światła jamy zęba wskutek odkładania się twardej tkanki we wnętrzu komory i w kanałach jako reakcja obronna zęba na określone czynniki zachodzi przez całe życie zęba. Ten naturalny, fizjologiczny proces zachodzi jednak powoli i stopniowo. Ulega znacznemu przyspieszeniu po urazach, a ponieważ te przytrafiają się głównie osobom młodym, obliteracja jamy zęba najczęściej notowana jest w zębach z niezakończonym rozwojem. Co więcej, początki obliteracji stwierdzone były nawet w zębie stałym, który jeszcze się nie wyrżnął – doszło do tego, ponieważ rosnący nad nim ząb mleczny doświadczył urazu[3].

Nie są znane na razie mechanizmy, które doprowadzają do obliteracji jamy zęba. Ponieważ wiadomo, że zjawisko to jest charakterystyczne dla zębów po urazie, sugeruje się, że postępujące ku środkowi jamy zęba odkładanie twardej tkanki może być wynikiem przejściowego niedokrwienia żywej miazgi zęba, które pojawiło się w wyniku uszkodzenia podczas urazu zęba wiązki naczyń krwionośnych i nerwów odpowiedzialnych za unaczynienie i unerwienie miazgi. Konsekwencją niedotlenienia byłoby pobudzenie osteoblastów – komórek zaangażowanych w tworzenie w zębie zębiny, rewaskularyzacja (przywrócenie ukrwienia zęba) i przyspieszone odkładanie do wnętrza zęba zębiny III-rzędowej, która pojawia się w odpowiedzi na uraz/uszkodzenie zęba. Teorię tę potwierdzałoby najczęstsze występowanie obliteracji w zębach, w których w wyniku urazu doszło do uszkodzenia pęczka naczyniowo-nerwowego.

Jak rozpoznaje się obliterację jamy zęba?

Obliteracja nie boli i przez pewien czas nie daje żadnych objawów. Do konsultacji ze stomatologiem skłania najczęściej zmiana barwy szkliwa, które najczęściej żółknie lub – rzadziej – robi się szare. Pierwsze objawy kliniczne w postaci zażółcenia lub zszarzenia szkliwa pojawiają się po 3-12 miesiącach od uszkodzenia zęba[4].

obliteracja kanałów

Najczęściej zwyrodnienie wapniowe miazgi jest wykrywane przypadkowo – dzięki badaniom obrazowym, które wykonuje się z innych powodów niż obliteracja. Zmiany te można rozpoznać także dzięki zwykłemu stomatologicznemu zdjęciu RTG – w pierwszym roku od urazu.

Testy żywotności miazgi także bywają wykorzystywane do rozpoznania stanu zęba, ale ich wyniki w przypadku obliteracji nie zawsze są miarodajne.

Obliteracja – leczenie endodontyczne nie zawsze konieczne

Ponieważ martwica miazgi jest późnym powikłaniem obliteracji, a częstość występowania tego powikłania jest niska, ponadto z badań wynika, że nie stwierdza się w obecności mikroorganizmów w miazdze zęba[5], dlatego leczenie kanałowe przy obliteracji podejmowane profilaktycznie nie jest zalecane. Sugeruje się podjęcie leczenia endodontycznego jedynie w tych zębach dotkniętych zwyrodnieniem wapniowym miazgi, w których odnotowano objawy zakażenia tkanek okołowierzchołkowych lub istnieje podejrzenie zakażenia w tym obszarze.

[1]https://www.mp.pl/stomatologia/wytyczne/97711,zwyrodnienie-wapniowe-miazgi

[2]https://docplayer.pl/11085117-Obliteracja-kanalow-korzeniowych.html

[3]https://pdfslide.net/documents/the-effect-of-pulp-obliteration-on-pulpal-vitality-of-orthodontically-intruded.html

[4]https://podyplomie.pl/stomatologia/18045,obliteracja-jamy-zeba

[5]https://www.scielo.br/scielo.php?pid=S1806-83242018000500610&script=sci_arttext

Rozwiąż darmowy quiz do artykułu: