Objawy subiektywne w chorobach miazgi i tkanek OKW

Miazga zamknięta w jamie zębowej uniemożliwia bezpośrednie badanie wzrokiem i dotykiem, dlatego diagnostyka chorób miazgi jest utrudniona, oparta na analizie subiektywnych objawów bólowych z wywiadu i na wynikach testów klinicznych (reakcja bólowa miazgi na bodźce termiczne, mechaniczne, elektryczne). Przy czym testy kliniczne bazują również na subiektywnym odczuciu bólu przez pacjenta (i nie są źródłem obiektywnych informacji o stanie miazgi).

Rozpoznanie chorób tkanek okołowierzchołkowych (okw.) zazwyczaj jest łatwiejsze – w postaciach ostrych objawy są dość charakterystyczne; w przypadku zapaleń przewlekłych (najczęściej przebiegających bezobjawowo) cennym źródłem informacji jest badanie radiologiczne.

Objawy subiektywne chorób miazgi: ból sprowokowany i samoistny

Choroby miazgi mogą przebiegać z wieloma rodzajami objawów bólowych, takich jak: ból sprowokowany, samoistny, promieniujący, świeży, dawny, tętniący i in.

Ból sprowokowany powstaje pod wpływem działania na powierzchnię zęba bodźców: elektrycznych, mechanicznych, termicznych, chemicznych (pokarm słodki/kwaśny/słony). Po ustaniu działania bodźców ból sprowokowany ustaje.

W przypadku bodźców mechanicznych (jak np. nacisk na zębinę resztek pokarmowych w ubytku) ból jest skutkiem przemieszczania płynu kanalikowego w kierunku miazgi. Bodźce termiczne natomiast powodują zmiany objętości płynu kanalikowego (zimno – zmniejszenie objętości, ciepło – zwiększenie objętości) i drażnienie włókien nerwowych w prezębinie lub w warstwie odontoblastów.

Jeśli pacjent zgłasza wyłącznie bóle sprowokowane pod wpływem gorąca, łagodzone przez zimno, można podejrzewać zaawansowane nieodwracalne zapalenie miazgi.

Ból sprowokowany przedłużony utrzymuje się przez kilka-kilkanaście sekund (lub dłużej) po ustaniu bodźca (sugeruje pulpopatię nieodwracalną).

Ból samoistny występuje bez udziału bodźców zewnętrznych i może wskazywać zaawansowane zapalenie miazgi nieodwracalne, ostre lub przewlekłe zaostrzone.

Inne objawy bólowe w chorobach miazgi

 Istotne jest również natężenie bólu (intensywność i czas trwania). Jeśli pacjent nie czuje potrzeby stosowania środków przeciwbólowych, można uznać, że natężenie bólu jest łagodne lub umiarkowane. Ból silny często określany jest przez pacjentów jako „nie do zniesienia”. Ból o dużym natężeniu zmusza do natychmiastowego szukania pomocy u lekarza stomatologa.

Natężenie i czas trwania bólu najczęściej są proporcjonalne do stopnia zaawansowania stanów zapalnych w miazdze.

Przerwy między atakami bólu – dawniej traktowano je jako objawy charakterystyczne dla początkowej fazy zapalenia; wyniki nowszych badań wskazują, że przerwy mogą pojawiać się w różnych postaciach zapaleń (im krótsze, tym bardziej zaawansowane zapalenie).

Ból ciągły – w jego trakcie może dojść tylko do zmniejszenia natężenia bólu; to objaw charakterystyczny dla zapaleń miazgi nieodwracalnych ostrych lub przewlekłych zaostrzonych rozlanych z tworzeniem ognisk martwicy.

Ból nocny występuje lub nasila się w poziomym ułożeniu ciała (wzrost dopływu krwi do głowy) i zmusza do przyjmowania postawy pionowej. Najczęściej występuje w godzinach odpoczynku nocnego i wskazuje na rozlane nieodwracalne zapalenia miazgi.

Ból tętniący/pulsujący, czyli tętnienie równomierne z czynnością serca, sugeruje zapalenia nieodwracalne ropne.

Ból świeży, który występuje w zębie po raz pierwszy w ciągu ostatnich 2-3 dni, może wskazywać na zapalenia pierwotnie ostre.

Ból dawny (który w danym zębie już wcześniej wystąpił i zanikł) to istotny objaw diagnostyczny, wskazujący na proces przewlekły w miazdze, który jest zejściem zapalenia ostrego. Jeśli wystąpi powtórnie, świadczy o zaostrzeniu rozlanego zapalenia przewlekłego.

Ból promieniujący (objaw zapaleń nieodwracalnych) – trudny do zlokalizowania przez pacjenta, ale pacjent zawsze może wskazać stronę, z której ból pochodzi (nie promieniuje na stronę przeciwną). Ból od zębów górnych promieniuje do okolicy oka i skroni, od zębów dolnych – do ucha, szyi i potylicy.

Objawy subiektywne chorób tkanek okw.

Ból sprowokowany na nagryzanie występuje pod wpływem naciskania/nagryzania zębów podczas żucia pokarmów lub zwarcia centrycznego; wskazuje na obrzęk ozębnej. Jego natężenie jest inne w różnych postaciach zapalenia (zależy od ilości wysięku i rozległości nacieków). Zapalenie ostre początkowe przebiega z najmniejszym bólem sprowokowanym, zapalenie ostre ropne – z największym. Zapalenia przewlekłe zwykle przebiegają bez bólu na nagryzanie.

Ból samoistny – występuje w chorobach tkanek okw., przy nieobecności miazgi w kanale, wskazuje na zapalenie ostre lub przewlekłe zaostrzone (zapalenie przewlekłe przebiega najczęściej bez objawów subiektywnych).

Natężenie bólu samoistnego jest mniejsze niż w przebiegu zapaleń miazgi. Podczas trwania bólu (ból tępy, ciągły) zmniejsza się tylko jego natężenie. Może wystąpić ból pulsujący i ból nasilający się w poziomym ułożeniu ciała.

Ból samoistny świeży (gdy brak miazgi w kanale), który występuje po raz pierwszy, wskazuje na ostre zapalenie tkanek okw. Jeżeli (na podstawie danych z wywiadu) jest to ból dawny, który ustąpił i nie wystąpił ponownie, można podejrzewać zapalenie przewlekłe tkanek okw. Ból samoistny występujący ponownie (po bezobjawowej przerwie) wskazuje na przewlekłe zaostrzone zapalenie tkanek okw.