Niedobór magnezu a choroby jamy ustnej

Magnez jest jednym z najważniejszych pierwiastków wspierających zdrowie jamy ustnej. Jego niedobory odbijają się negatywnie na strukturze i wytrzymałości zębów oraz kości przyzębia, na zdrowiu i odporności miękkich tkanek jamy ustnej oraz na właściwościach śliny. Z tego powodu niedobór magnezu w diecie może doprowadzić – bezpośrednio i pośrednio – do poważnych uszkodzeń w obrębie całego narządu żucia.

Magnez wraz z wapniem i fosforem stanowi podstawowy budulec twardych tkanek jamy ustnej – szkliwa, zębiny, cementu korzeniowego oraz kości przyzębia. Pierwiastek ten bierze udział w tworzeniu struktury mineralnej tych tkanek. Jest też zaangażowany w ponad 300 reakcji biochemicznych, jakie zachodzą w komórkach i stanowi składnik śliny. Magnez pełni także rolę regulacyjną, gdyż wspomaga normowanie poziomu wapnia we krwi. Bierze też udział w aktywacji witamin z grupy B i witaminy D, które są bardzo istotne dla zachowania zdrowia jamy ustnej. Witaminy z grupy B są kofaktorami wielu enzymów, biorą udział w podziałach komórkowych i prawidłowym funkcjonowaniu śluzówki jamy ustnej. Z kolei witamina D jest niezbędna do niezakłóconego formowania tkanek mineralnych i stanowi klucz do sprawnie działającej odporności.

Z uwagi na szerokie spektrum aktywności magnezu w komórkach i tkankach jamy ustnej oraz w ślinie, konsekwencje niedoboru tego pierwiastka dla zdrowia obszaru oralnego są dalekosiężne. Niektórzy badacze nawet sądzą, że magnez jest ważniejszy niż wapń w utrzymaniu jamy ustnej w zdrowiu, gdyż niedostatek tego pierwiastka może zakłócać równowagę w tym obszarze na wiele różnych sposobów i pośrednio doprowadzić do tak poważnych konsekwencji dalszych, jak utrata zębów wskutek próchnicy czy paradontozy, a nawet wady zgryzu i nowotwory. Widoczne jest to szczególnie wyraźnie u palaczy.

Niedobór magnezu – konsekwencje dla zdrowia jamy ustnej

Udowodniono, że niedobór magnezu:

• Może skutkować hipoplazją szkliwa lub zębiny w formujących się zębach, a także opóźnionym wyrzynaniem zębów.
• Nawet w przypadku właściwego poziomu wapnia i fosforu poskutkuje zwiększoną podatnością zębów na próchnicę. Badania potwierdzają, że można przyjmować wapń i fosfor, czyli składniki, które wraz z magnezem stanowią o odpowiedniej wytrzymałości szkliwa, zębiny i cementu korzeniowego oraz kości przyzębia, ale niedobór magnezu doprowadzi do tego, że szkliwo będzie miękkie i podatne na ataki kwasów bakteryjnych. Badania z udziałem dzieci potwierdziły, że istnieje odwrotna zależność między występowaniem próchnicy a dziennym spożyciem wapnia, fosforu i magnezu.
• Ogranicza sprawność remineralizacji zębów oraz może prowadzić do przebarwienia szkliwa, jego erozji i złamania zębów na linii dziąseł.
• Tłumi aktywność enzymów zawierających w swoim składzie witaminy z grupy B, co prowadzi do zakłóceń w metabolizmie komórek tkanek miękkich i twardych jamy ustnej.
• Poprzez zaburzenie aktywacji witaminy D i jej przemian metabolicznych może doprowadzić do zakłóceń we wchłanianiu wapnia i w konsekwencji – do nieprawidłowości w mineralizacji kości przyzębia oraz twardych tkanek zębów. Rezultatem tego będzie zwiększona podatność na próchnicę i zmniejszenie stabilności zębów. Przy deficycie magnezu kości przyzębia – a szczególnie kość wyrostka zębodołowego – stają się kruche. Ponieważ kość wyrostka zębodołowego ma zasadnicze znaczenie dla stabilnego osadzenia zęba w zębodole, kruchość tego niewielkiego elementu może doprowadzić do rozchwiania nawet całkowicie zdrowego zęba i z czasem do jego utraty.
• Skutkuje stanami zapalnymi dziąseł i przyzębia oraz pogłębieniem kieszonek dziąsłowych, a także przyspiesza utratę przyczepu łącznotkankowego, dzięki któremu ząb jest stabilizowany w przyzębiu. W rezultacie niedostatek magnezu może doprowadzić nawet do paradontozy i utraty zębów. Utrata zębów z powodu niedoboru magnezu jest związana również ze stymulacją cytokin prozapalnych.
• Sprzyja utrzymywaniu się stanu zapalnego po zabiegu skalingu oraz zapaleniom dziąseł u kobiet pod koniec ciąży.
• Niekorzystnie wpływa na sprawność immunologiczną jamy ustnej, gdyż zakłóca aktywność witaminy D.
• Prowadzi do upośledzenia wydzielania i odpowiedzi komórkowej na parathormon i może zmniejszyć liczbę dostępnych receptorów witaminy D w komórce. Deficyt tego pierwiastka może zakłócić leczenie krzywicy opornej na witaminę D, której objawy mogą być notowane także w narządzie żucia.
• Powoduje spadek syntezy glutationu – jednego z najważniejszych i najskuteczniejszych antyoksydantów występujących w organizmie. Glutation poprzez neutralizację wolnych rodników zapobiega uszkodzeniom DNA i organelli komórek jamy ustnej oraz zapaleniom dziąseł i zębów. Deficyt magnezu tłumi również zdolności naprawcze organizmu.
• Osłabia aktywność gruczołów ślinowych. Skutkuje to zmniejszeniem wytwarzania śliny, co z kolei utrudnia usuwanie resztek pokarmowych z zębów. W rezultacie bakterie próchnicy zyskują lepsze warunki do rozwoju. Ponieważ niedostatek magnezu powoduje również większą miękkość szkliwa i zwiększa podatność tej tkanki na działanie kwasów bakteryjnych, dlatego niszczenie zębów przy niedoborze magnezu w diecie będzie postępować szybko.
• Powoduje, że wapń zamiast do szkliwa i kości przedostaje się do tkanek miękkich jamy ustnej. Rezultatem są zwapnienia, których konsekwencją jest stan zapalny.

Najlepsze naturalne źródła magnezu

Dobowe zapotrzebowanie człowieka na magnez określone zostało na poziomie 300-320 mg dla kobiet i 400-420 mg dla mężczyzn. Ustalono, że prawidłowy stosunek wapnia do magnezu w diecie powinien wynosić około 2 do 1. Jeśli ta relacja jest zakłócona z powodu niedoboru magnezu, wówczas mogą pojawiać się problemy ze zdrowiem jamy ustnej.

Za najlepsze naturalne źródła magnezu uznawane są pestki dyni, orzechy, proszek kakaowy, kasze i warzywa o ciemnozielonych liściach (ponieważ zawierają dużo chlorofilu – barwnika zielonego, w którego każdej cząsteczce znajduje się magnez).

Suplementacja magnezu dla zdrowia jamy ustnej

Suplementy diety zawierające magnez, oprócz tego, że pomagają uzupełnić ilość tego pierwiastka w organizmie, mogą również działać profilaktycznie i chronić przed utratą zębów oraz przed kosztownym leczeniem stomatologicznym. Udowodniono, że suplementacja magnezem zmniejsza ubywanie przyczepu łącznotkankowego i dzięki temu może zapobiec utracie zębów w średnim wieku i opóźnić wypadanie zębów u osób starszych.

Źródła:
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0960076019301815
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/154405910508401012
https://iqjmc.uobaghdad.edu.iq/index.php/19JFacMedBaghdad36/article/view/1457
https://journals.physiology.org/doi/full/10.1152/physrev.00030.2016