Padaczka jest zespołem klinicznym manifestującym się nawracającymi napadami padaczkowymi. W praktyce najczęściej obserwowane są napady drgawkowe o charakterystycznym obrazie klinicznym; rzadziej spotykany jest napad częściowy o obrazie niejednorodnym. Ocenia się, że z powodu padaczki cierpi ok. 1% ludzi na świecie – to jedna z najczęstszych przewlekłych chorób neurologicznych. Napad padaczki może nastąpić w każdych warunkach, również w warunkach gabinetu stomatologicznego.
Padaczka należy do grupy chorób o niejednolitej etiologii i wieloczynnikowej patogenezie. Może wiązać się praktycznie z każdą patologią mózgową, a napady mogą pojawiać się w przebiegu wielu chorób układowych. U podstaw napadów padaczki leżą zaburzenia czynności mózgu, w wyniku których dochodzi do patologicznych wyładowań neuronów z nadmiernie wysoką częstotliwością i zaburzoną synchronizacją.
Istnieją różne formy kliniczne napadów padaczkowych (napad częściowy, napad uogólniony, stan padaczkowy). Najgroźniejszy jest stan padaczkowy, definiowany jako ciągła aktywność napadowa trwająca ponad 30 minut lub kilka napadów, między którymi nie dochodzi do pełnego ustąpienia zaburzeń.
Napad częściowy oznacza stan z różnorodnymi objawami ruchowymi, czuciowymi, wzrokowymi, węchowymi, psychicznymi, który zwykle nie wymaga postępowania interwencyjnego. Może jednak dojść do jego uogólnienia (napad częściowy wtórnie uogólniony).
Napad uogólniony (pierwotny lub wtórnie uogólniony) może przyjąć postać napadu nieświadomości (petit mal) lub napadu dużego (grand mal).
Każda z form klinicznych napadu padaczkowego może przejść w stan padaczkowy – stan bezpośredniego zagrożenia życia.
We wszystkich napadach uogólnionych (również w stanie padaczkowym) dochodzi do utraty przytomności.
Napad mały (napad nieświadomości) przebiega z krótkotrwałą utratą przytomności; mogą wystąpić objawy ruchowe (szybkie mruganie, nagły skurcz mięśni tułowia i kończyn). Napad tego rodzaju może pozostać niezauważony, dotyczy przede wszystkim dzieci.
Napad duży cechuje się brakiem objawów zwiastunowych, poprzedzającej aury. Aura i zwiastuny stanowią manifestację napadów częściowych – jeśli się pojawiają, napad, który po nich następuje, jest napadem wtórnie uogólnionym. Wśród objawów zwiastunowych wymienia się m.in. labilność emocjonalną, objaw déja vu/déjà vécu, automatyzmy ruchowe, błyski, halucynacje wzrokowe i czuciowe, potliwość, bladość lub zaczerwienienie powłok).
Duży napad padaczki składa się z trzech kolejnych faz:
Przeprowadzenie szczegółowego wywiadu pozwala zidentyfikować większość czynników wywołujących napady padaczkowe, m.in.:
Napad duży lub stan padaczkowy wymagają niezwłocznego postępowania i wykonania następujących czynności:
Stan padaczkowy i duży napad padaczkowy to stany zagrożenia życia – należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
Po napadzie częściowym i małym uogólnionym pacjent wymaga obserwacji. Jeśli napady powtarzają się i pacjent nie odzyskuje świadomości, należy wezwać pogotowie ratunkowe.
W przypadku napadu drgawek u pacjenta, który nie zgłosił padaczki w wywiadzie, także należy wezwać pogotowie.