Mechaniczne opracowanie kanału – zasady ogólne

Opracowanie kanału korzeniowego (przygotowanie do wypełnienia) polega na usunięciu jego zawartości, płukaniu kanału, opracowaniu mechanicznym (oczyszczeniu, poszerzeniu i ukształtowaniu jego światła), odkażeniu (jeśli to konieczne) i osuszeniu. Środki chemiczne do płukania kanału wspomagają metody podstawowe (mechaniczne), stąd określenie „mechaniczno-chemiczne opracowanie kanału”. W literaturze opracowanie mechaniczne zwane bywa „biomechanicznym”, co ma akcentować bezpieczeństwo metody (ochrona tkanek okw. przed uszkodzeniem jatrogennym) w por. ze sposobem chemicznym (niektóre środki chemiczne nie są dobrze tolerowane przez tkanki okw.).

Mimo znacznego postępu w konstrukcji narzędzi umiejętności i doświadczenie lekarza dentysty wciąż odgrywają rolę kluczową podczas opracowania kanałów, zwłaszcza w przypadku kanałów istotnie zakrzywionych, o skomplikowanej anatomii.

Mechaniczne opracowanie kanału – wiadomości podstawowe

Mechaniczne (biomechaniczne) opracowanie kanału ma na celu:

• usunięcie z kanału zainfekowanych resztek martwej miazgi i najbardziej zakażonych części zębiny, które mają bezpośredni kontakt z masami zgorzelinowymi (redukcję liczby drobnoustrojów)
• poszerzenie kanału, nadanie mu właściwego rozmiaru i kształtu, odpowiednio do planowanej metody wypełnienia
• wygładzenie ścian kanału i poprawę warunków dla dobrego przylegania materiału (szczelność brzeżną wypełnienia).

Metody opracowania kanałów można podzielić na kilka grup:

• metody opracowania ręcznego
• metody opracowania maszynowego za pomocą kątnic redukcyjnych
• metody opracowania maszynowego za pomocą endodontycznych kątnic redukcyjnych niewykonujących pełnego ruchu obrotowego
• metody opracowania dźwiękowego i ultradźwiękowego
• metody opracowania laserowego.

W praktyce najczęściej stosuje się połączenie metody ręcznej z maszynową.

Mechaniczne opracowanie kanału – zasady ogólne

Niezależnie od metody opracowania kanału konieczne jest przestrzeganie kilku zasad ogólnych:

• naturalny kształt i przebieg kanału po opracowaniu powinien zostać zachowany. Należy starać się oszczędzać zębinę w okolicy wierzchołkowej (gdzie ściany kanału są najcieńsze); opracowanie kanałów zakrzywionych powinno być zgodne z przebiegiem ich krzywizny (odpowiednio dogięte lub giętkie narzędzia).
• mechaniczne opracowanie części przywierzchołkowej kanału powinno zapewniać uformowanie stopnia w zębinie otaczającej otwór fizjologiczny (profilaktyka przedostawania się narzędzi i materiałów wypełniających do tkanek okw. w kolejnych etapach leczenia endodontycznego).
• opracowanie kanału należy wykonywać za pomocą narzędzi wykalibrowanych na jego długość roboczą (zgodnie z zasadą operowania narzędziami tylko do otworu fizjologicznego – granicy, której nie powinno się przekraczać).
• pierwsze narzędzie stosowane w kanale należy dobrać do jego średnicy i traktować jako punkt odniesienia dla kolejnych rozmiarów. Podczas opracowania kanału należy używać kolejnych numerów narzędzi – zgodnie z zasadą od najmniejszego do największego lub odwrotnie (w przypadku metod koronowo-wierzchołkowych).
• rozmiar optymalnego poszerzenia kanału uwarunkowany jest jego morfologią i średnicą przed leczeniem (parametry zależą m.in. od wieku pacjenta), obecnością zainfekowanej martwej miazgi i rodzajem zaplanowanego wypełnienia. Kanał na całej długości powinien zostać poszerzony co najmniej o trzy rozmiary w stosunku do pierwszego narzędzia wprowadzonego na całą długość roboczą.
• opracowanie kanałów zakażonych (ze zgorzelinowym rozpadem miazgi) powinno być szersze niż w przypadku metody ekstyrpacji przyżyciowej.
• opracowanie kanałów korzeniowych należy przeprowadzać w środowisku wilgotnym (konieczne jest ich stałe przepłukiwanie). W przypadku kanałów wąskich i zakrzywionych, szczególnie przy maszynowym opracowaniu, należy także stosować środki smarujące.
• profilaktyka zakażeń zabiegowych wymaga stosowania wyłącznie narzędzi jałowych. Wykorzystane narzędzie przed ponownym zastosowaniem należy oczyszczać w odpowiednim pojemniku z gąbką i płynem odkażającym.
• narzędzia do numeru 10 powinny być stosowane jednorazowo; narzędzia o numerach od 15 do 25 można stosować dwu-trzykrotnie; narzędzia o numerach większych mogą być używane kilkakrotnie (jeśli brak oznak uszkodzeń).

IAF (ang. initial apical file) pierwszy pilnik użyty podczas leczenia endodontycznego, wprowadzone na pełną długość roboczą, klinuje się w jego świetle.

MAF (master apical file), czyli pilnik główny – ostatnie narzędzie, którym opracowywano kanał na całej długości roboczej, jest wykorzystywane do stałego kontrolowania drożności roboczej długości kanału (wykonywania rekapitulacji). Podczas wypełniania kanału MAF służy jako wzorzec do wyboru ćwieka głównego albo centralnego o właściwym rozmiarze, narzędzi do wprowadzania materiałów i kondensacji gutaperki.

WL (work lenght) określa długość roboczą kanału na której wypełniamy kanał na jego pełną odległość.

FF (ang. FF final file) ostatnie narzędzie użyte przy opracowaniu kanałów, nadaje ostateczny kształt opracowanego kanału.