Choroby i obciążenia zdrowotne związane z pracą w stomatologii

Do głównych problemów zdrowotnych związanych z pracą w stomatologii należą obciążenia układu kostno-stawowego i choroby układu ruchu oraz schorzenia obwodowego układu nerwowego. Liczne są również przypadki chorób o podłożu alergicznym, np. alergia na lateks może dotyczyć nawet 30% personelu medycznego (lateks jest jednym z najsilniejszych alergenów zawodowych). Stały kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym (krwią i śliną) zwiększa ryzyko chorób zakaźnych.

Choroby układu ruchu – powszechne wśród dentystów

Do najczęstszych problemów zgłaszanych przez lekarzy dentystów należą choroby i dolegliwości bólowe ze strony układu ruchu, przede wszystkim bóle szyi, odcinka lędźwiowego kręgosłupa i ramion. U ich podstaw leży wielogodzinna praca w pozycji wymuszonej, stojącej lub siedzącej, w pochyleniu i ze skręceniem kręgosłupa jednocześnie. Dolegliwościom sprzyjać może także niekorzystne ustawienie kończyn, np. łokieć ustawiony powyżej dłoni wiąże się z większym obciążeniem obręczy barkowej i ramienia.

Wielokrotne powtarzanie ruchów nadgarstka zwiększa m.in. ryzyko przewlekłego zapalenia nadkłykci kości. Przeciążenia przyczepów mięśni nadgarstka powodują mikrourazy i zmiany degeneracyjne, a w rezultacie dolegliwości bólowe. Powtarzanie ruchów prostowania i odwracania nadgarstka prowadzi do przeciążenia ścięgien i, w konsekwencji, do entezopatii nadkłykcia bocznego kości ramiennej (tzw. łokcia tenisisty). Natomiast zginanie i rotacja wewnętrzna przyczyniają się do entezopatii nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, potocznie zwanej łokciem golfisty.

Zawodowe choroby obwodowego układu nerwowego

Do powstawania chorób zawodowych obwodowego układu nerwowego prowadzi nadmierny ucisk struktur otaczających nerw (objawy: głównie parastezje w obrębie unerwienia przez dany nerw).

Do najczęstszych neuropatii obwodowych należy zespół cieśni nadgarstka z szeregiem objawów klinicznych (wynik ucisku na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka): parestezje, ból, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia.

Bardzo częstą neuropatią uciskową nerwów kończyny górnej jest zespół rowka nerwu łokciowego – z dolegliwościami bólowymi, parestezjami (zwłaszcza w godzinach odpoczynku nocnego) i utrudnieniami w wykonywaniu czynności precyzyjnych ręki.

Lekarze dentyści narażeni są również na wystąpienie zespołu kanału Guyona – ucisk nerwu łokciowego na poziomie nadgarstka, w tzw. kanale Guyona (objawy: przede wszystkim ból i parestezje – drętwienie, mrowienie).

Praca w pozycji kucznej zwiększa ponadto ryzyko uszkodzenia nerwu strzałkowego wspólnego, któremu towarzyszy m.in. ból, drętwienie, zaburzenia czucia, a w zaawansowanych stanach – brak możliwości zgięcia grzbietowego i odwodzenia stopy oraz zaburzenia chodzenia (tzw. chód bociani).

Praca w stomatologii: choroby alergiczne i z podrażnienia

Do zawodowych chorób o podłożu alergicznym, związanych z pracą w stomatologii należą:

• astma oskrzelowa
• alergiczny nieżyt nosa
• ostre uogólnione reakcje alergiczne
• zapalenie obrzękowe krtani
• alergiczne kontaktowe
• zapalenie skóry
• pokrzywka kontaktowa.

Kluczowym czynnikiem rozwoju alergii jest ekspozycja powtarzalna. U podstaw chorób zawodowych leżeć może:

• alergia typu 1 wg Gella-Coombsa – odczyn natychmiastowy, zależny od IgE (np. nieżyt nosa, obrzęk krtani, pokrzywka)
• nadwrażliwość typu 4 – komórkowa, np. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

Z wykonywaniem zawodów medycznych bardzo często wiąże się alergia na lateks – z objawami wyprysku kontaktowego lub pokrzywki, rzadziej występuje alergiczne zapalenie spojówek, astma oskrzelowa, reakcja anafilaktyczna.

Natychmiastowe reakcje alergiczne uogólnione mogą także przebiegać z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (bólami brzucha, nudnościami, wymiotami, biegunką).

Zagrożenia w pracy lekarza dentysty – choroby zakaźne

Praca w stomatologii oznacza stały kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym (ze śliną, krwią, powietrzem wydychanym, materiałem odkrztuszanym z dróg oddechowych pacjenta), co istotnie zwiększa ryzyko zachorowania na choroby zakaźne.

Wykaz chorób zawodowych (związanych z czynnikami biologicznymi o potencjale zakaźnym) nie ogranicza się do konkretnych drobnoustrojów – ma charakter otwarty. Za chorobę zawodową może zostać uznana np. choroba COVID-19 (ze względu na zawodową ekspozycję osób wykonujących zawody medyczne na wirusa SARS-CoV-2). Warunkiem rozpoznania choroby zawodowej o etiologii zakaźnej jest udowodniony kontakt z materiałem zakaźnym, odpowiedni okres latencji oraz określenie drogi narażenia (wszystkie przypadki zakłucia/ekspozycji powinny być zgłaszane i odnotowywane).

Według dostępnych danych, u pracowników ochrony zdrowia (również u lekarzy dentystów) najczęściej dochodzi do zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu C (w przeciwieństwie do WZW typu B nie ma szczepionki przeciwko zakażeniom HCV).

Praca w stomatologii związana jest ponadto z częstszymi zachorowaniami na grypę, zakażenia chlamydiowe, infekcje gruźlicze.

Źródła:
Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, http://www.imp.lodz.pl/home_pl/o_instytucie/structure/env_epid_agency/centralny_rejestr_chorob_zawodowych_zaklad/.