Koferdam – metoda izolacji pola operacyjnego od śliny

Jedną z podstawowych zasad leczenia endodontycznego pozwalającą na zachowanie aseptyczności jest izolacja pola operacyjnego przed dostępem śliny. Fakt ten jest szczególnie związany z wymogami współczesnej endodoncji, uważany jest wręcz za konieczność w realizowaniu leczenia endodontycznego.

Koferdam

Istnieją dwa sposoby utrzymywania suchości pola operacyjnego: stosowanie koferdamu lub wałeczków z waty. Koferdam jest skuteczniejszym, choć nie zawsze najłatwiejszym sposobem izolowania zębów. Z tego powodu niedoświadczeni lekarze unikają stosowania koferdamu i nigdy nie dochodzą do wprawy w używaniu go.
Koferdam jest cienkim arkuszem naturalnej gumy lateksowej lub bezlateksowej, produkowanym w różnych kolorach (żółtym, zielonym, szarym, niebieskim, czarnym) oraz grubościach określanych na: cienką, średnią, grubą oraz bardzo grubą, tak aby zaspokoić indywidualne potrzeby i preferencje dentystów.

Przeważnie stosowane są następujące kolory koferdamu:
• jasny – zwłaszcza przy zabiegach endodontycznych ze względu na zwiększoną przy jego użyciu transiluminację;
• ciemny – zwykle przy zamiarze dostarczenia lepszego kontrastu;
• zielony – stosowany najczęściej przez dentystów, być może ze względu na fakt przyjemnego koloru;

Kwestia grubości koferdamu jest istotna przez wzgląd na różną wytrzymałość mechaniczną gum. Gumy cienkie cechują się łatwością w zakładaniu i przez to są chętniej stosowane. Mają jednak pewien mankament, a mianowicie łatwo ulegają rozerwaniu, zwykle mają tendencję do pękania wokół otworów wycinanych na zęby. Gumy bardzo grube z kolei mają wysoką wytrzymałość, lecz bardzo małą rozciągliwość, stąd trudności w zakładaniu. Dlatego najbezpieczniejszym okazuje się stosowanie gum o grubości (0,25mm – średnie) i (0,30mm – grube), które są stosunkowo odporne na pęknięcia, ściśle przylegają do szyjek zębów oraz skutecznie odsuwają dziąsło od tkanek zębowych. Koferdam występuje najczęściej w postaci arkuszy o wymiarach 15 x 15 cm oraz w postaci rolek o szerokości 12,5 – 15 cm, z których odcinane są odpowiednie arkusze długości 12 – 15 cm.

W skład koferdamu oprócz płatów gumy wchodzą także takie elementy jak :
• ramki – używane do utrzymywania brzegów rozpiętej gumy, występujące w dwóch rozmiarach dużym oraz małym wykorzystywanym przy młodszych pacjentach. Wykonane z tworzyw sztucznych nie utrudniają wykonywania zdjęć rtg, poprzez przepuszczalność promieni rtg a co za tym idzie nie zaciemnianie obrazu;
• kleszcze – służą do perforacji gumy, stąd często są nazywane dziurkaczami lub przebijakami. Wycinają otwory różnej wielkości odpowiednie dla poszczególnych grup zębowych (od nr 1 do 5) i tak kolejno:
– nr1 dla siekaczy dolnych,
– nr2 dla siekaczy górnych,
– nr3 dla kłów i przedtrzonowców,
– nr4 dla trzonowców,
– nr5 dla trzonowców utrzymujących tylko klamry;
• klamry – służą do mocowania gumy na poszczególnych zębach, cechują się różnorodnością kształtów i rozmiarów w zależności od wielkości i budowy zęba oraz rodzaju zabiegu. Zbudowane są z łuków (jednego lub dwóch) oraz szczęk, które mają za zadanie obejmowanie zęba oraz przyleganie do niego w punktach stycznych od strony podniebiennej bądź językowej oraz przedsionkowej. W zależności od kształtu szczęk dzielimy je na skrzydłowe i bezskrzydłowe.
Konieczność ich zastosowania występuje w momencie zakładania koferdamu tylko na jeden leczony ząb lub w przepadku konieczności odsunięcia dziąsła od szyjki zęba;
• kleszcze – czyli szczypce do mocowania klamer na zębie.

Koferdam jest niewątpliwie „wynalazkiem” ułatwiającym pracę stomatologa, ale także a może i przede wszystkim zapewnia większą dokładność i skuteczność oraz lepsze rezultaty podczas leczenia. Dzieje się tak poprzez:
• stworzenie bariery aseptycznej (zabezpieczenie przed drobnoustrojami znajdującymi się w ślinie);
• kontrolę wilgotności;
• zwiększony dostęp do pola operacyjnego (odsunięcie języka, warg, policzków oraz dziąsła);
• zwiększoną widoczność pola operacyjnego;
• zwiększoną skuteczność operacyjną.

Na rynku dostępne są także nowe produkty pozwalające izolację pola zabiegowego koferdamem, bez użycia klamer, ramki i specjalnych kleszczy.

Bibliografia:
M. Barańska – Gachowska, „Endodoncja wieku rozwojowego i dojrzałego”
B. Arabska – Przedpełska, „Endodoncja – morfologia, diagnostyka, leczenie”