Szczoteczka do zębów to najbardziej rozpowszechniony, zaakceptowany i uniwersalny przyrząd do oczyszczania zębów, a dokładniej do usuwania płytki bakteryjnej. Została uznana przez amerykański Instytut Technologii w Massachusetts za najważniejszy wynalazek XXI wieku, bez którego nie można się obejść. Pokonała miedzy innymi samochód, komputer osobisty oraz telefon komórkowy.

Na początku należy wspomnieć, że nie istnieje pojęcie szczoteczka idealna (kształt, wielkość, uchwyt), gdyż cała sztuka leży w indywidualnym jej dobraniu oraz właściwym posługiwaniu się nią. Omawiając szczoteczkę do zębów zacznijmy od jej anatomii. Tradycyjna (manualna) szczoteczka do zębów zbudowana jest z główki i rączki, połączonych ze sobą ruchomo tzn. rączka powinna być w pobliżu główki elastyczna. Obie te części muszą się znajdować w tej samej płaszczyźnie. W główce umieszczone są włókna czyszczące najlepiej zaokrąglone i wykonane z gładko zakończonego tworzywa koniecznie sztucznego. Na szczęście minęły już czasy chałupniczej produkcji wykorzystującej naturalne, ostro zakończone i twarde włosie np. szczecinę świńską czy włosie końskie będące idealnym podłożem do osadzania się i bytowania na nim bakterii. W główce mogą także występować włókna polerujące, nadające powierzchni zębów gładkość i połysk.

Ze względu na średnicę włosia szczoteczki istnieje następujący podział:
• szczoteczka twarda: 0,25-0,30mm,
• szczoteczka średnio-twarda: 0,20-0,25mm,
• szczoteczka miękka: 0,18-0,20mm,
• szczoteczka do implantów: 0,08-0,012mm.

Jeszcze nie tak dawno osobom dorosłym ze zdrowym przyzębiem zalecało się używanie szczoteczek twardych. Jednak jak pokazały badania coraz częściej mamy do czynienia z tzw. „ciężkimi entuzjastami higieny”, którzy ze zbyt dużą siłą i energicznością czyszczą swoje zęby doprowadzając do powstawania recesji dziąseł i odsłonięcia szyjek zębowych. Dlatego też obecnie zalecane są szczoteczki średnio-twarde.
W szczególnych przypadkach zalecane są także szczoteczki miękkie np. :
-w przypadku zaostrzenia zapalenia przyzębia, szczególnie przebiegającego z bolesnością, krwawieniem, zwiększeniem ruchomości zębów,
-w zdiagnozowanym wrzodziejącym zapaleniu dziąseł lub przyzębia,
-stosowanie przez pacjenta jednej z metod szczotkowania- metody Bassa.

Inny podział szczoteczek to taki uwzględniający budowę części pracującej, czyli główki szczoteczki. I tutaj wyróżniamy dwa rodzaje:
• szczoteczki pęczkowe (2-3 rzędy pęczków na szerokość i 5-6 rzędów na długość),
• szczoteczki wielopęczkowe (3-4 rzędy pęczków na szerokość i 10-12 rzędów na długość).

Decydując się na wybór szczoteczki powinno się brać pod uwagę kilka aspektów, a mianowicie:
• stan dziąseł,
• ustawienie zębów w łuku zębowym,
• stan zdrowia jamy ustnej,
• motywację i zręczność pacjenta

SZCZOTECZKI ELEKTRYCZNE

Jaką szczoteczkę wybrać?

W porównaniu z manualnymi są łatwiejsze w użyciu, przez wzgląd na fakt, że używanie ich nie wymaga specjalnej techniki szczotkowania. Dodatkowo stosowanie tego rodzaju szczoteczki jest mniej traumatyzujące dla dziąseł poprzez to, że siła nacisku na nie jest równa 1/3 siły wywieranej przez szczoteczkę manualną. Główka takiej szczoteczki wykonuje 4.000-20.000 obrotów/minutę i łączy w sobie trzy rodzaje ruchów rotacyjne, pulsacyjne i oscylacyjne co pozwala na jeszcze dokładniejsze oczyszczenie zębów z płytki bakteryjnej.
Dodatkowymi atutami tych szczoteczek może być to, że posiadają często sygnał dźwiękowy pozwalający zachować właściwy czas szczotkowania.
Zalecane są one szczególnie osobom upośledzonym fizycznie lub umysłowo, którzy mają duży problem z umiejętnym posługiwaniem się szczoteczką manualną, ale także osobom zdrowym mającym z tym kłopot. Do osobnej grupy pacjentów należą ci posiadający stałe aparaty ortodontyczne, którym zalecane jest również korzystanie z tego rodzaju szczoteczek.

SZCZOTECZKI IMITUJĄCE FALE DŹWIĘKOWE

Cechują się dużą skutecznością w usuwaniu płytki bakteryjnej, eliminując ją bez bezpośredniego kontaktu z zębem ( z odległości ok. 2-3mm).Opierają się na wykorzystaniu fal dźwiękowych w połączeniu z szybkimi ruchami obrotowymi główki szczoteczki co umożliwia lepszą penetrację przestrzeni międzyzębowych, a co za tym idzie i ich oczyszczanie. Dodatkowym atutem jest sygnał dźwiękowy, informujący co 30 sekund o konieczności rozpoczęcia oczyszczania kolejnego kwadrantu uzębienia. Polecana jest osobom z aparatami ortodontycznymi, implantami, koronami i mostami.

Szczoteczka manualna

Podsumowując, oto kilka cech jakie powinna posiadać dobra szczoteczka do zębów(manualna):

1) odpowiednia długość główki szczoteczki (powinna obejmować co najwyżej trzy sąsiadujące zęby),
dla dorosłych – 23 do 30 mm
dla dzieci – 7,5 do 11 mm;
2) odpowiednia długość rękojeści,
dla dorosłych – 15 do 17 cm
dla dzieci – 11 do 13 cm;
3) włosie szczoteczki o równej długości, zakończone okrągło i gładko;
4) równe długości przestrzeni między pęczkami, pozwalające na dostatecznie dobry przepływ wody miedzy nimi i utrzymanie szczoteczki w należytej czystości;

Szczoteczka dla niemowląt

Higiena zębów u niemowląt może polegać na oczyszczaniu pierwszych zębów gazikiem. Można również do tego celu wykorzystać specjalnych gumowych nakładek na palec. Nasadki swoimi wypustkami czyszczą zęby dziecka.

I NAJWAŻNIEJSZE! Szczoteczka spełniająca te wszystkie wymagania oraz używana należycie, lecz nie wymieniana dostatecznie często nie spełni stawianych jej wymagań. Dlatego warto pamiętać, aby wymieniać szczoteczkę co 2-3 miesiące.
Do tych wielu porad warto podać jeszcze dwie. Szczoteczkę do zębów powinien posiadać każdy nawet bezzębny… Już niemowlęta powinny oswajać się z nią poprzez szczoteczki-gryzaczki a staruszki oczyszczać swoje „trzecie zęby” szczoteczkami do protez. Warto też pamiętać, że szczoteczka to nie jedyna metoda domowej profilaktyki jamy ustnej, i że szczotkowanie zębów jest sztuką której trzeba się uczyć. Więc kiedy już zaopatrzymy się w nowoczesną, szczoteczkę pamiętajmy, że mimo rozwoju techniki to ona sama nie oczyści za nas zębów, dlatego zgłośmy się do stomatologa z prośbą o krótki instruktaż jej poprawnego używania.

Bibliografia:
Z. Jańczuk, „Praktyczna periodontologia kliniczna”
Hubert F. Wolf, „Periodontologia”