Jak kawa wpływa na stan zębów i jamy ustnej?

Wyniki nowego badania opublikowanego w Journal of Oral and Maxillofacial Pathology potwierdzają tezę, że kawa wykazuje działanie przeciwpróchnicze i przeciwbakteryjne przeciwko Streptococcus mutans. Największą aktywność przeciwbakteryjną wobec szczepów S. mutans wykazuje kawa czarna bez dodatków. Działanie przeciwpróchnicze kawy zmniejsza się istotnie po dodaniu mleka i cukru.

Związki między kawa a próchnicą

Kawa jest jednym z najczęściej spożywanych napojów na świecie i źródłem wielu związków bioaktywnych, w tym polifenoli (taniny), antyoksydantów i kofeiny. Filiżanka kawy zawiera ok. 100–150 mg kofeiny. Kawowiec (Coffea L.) należy do rodziny marzanowatych (Rubiaceae); istnieje ok. 80 gatunków kawy, ale na globalnym rynku liczą się tylko dwa: arabika (Coffea arabica) i robusta (Coffea canephora).

Próchnica zębów stanowi poważny problem społeczny – w Polsce i na świecie, nic dziwnego, że w ostatnich latach wzrasta naukowe zainteresowanie przeciwpróchnicogennym działaniem składników diety, w tym związków bioaktywnych obecnych w kawie.

Próchnica polega na proteolitycznym rozpadzie i odwapnieniu twardych tkanek zęba. Choroba rozwija się, gdy procesy remineralizacji nie nadążają za postępującą demineralizacją twardych tkanek zęba. Zmiany próchnicowe prowadzą do destrukcji części korony zęba. Etiopatogeneza choroby jest wieloczynnikowa i wciąż nie w pełni wyjaśniona. Uważa się, że kluczowe znaczenie dla inicjacji i progresji zmian próchnicowych mają bakterie próchnicotwórcze, przede wszystkim paciorkowce Streptococcus mutans, występujące fizjologicznie w jamie ustnej. Jednak próchnica zębów jest wynikiem złożonych interakcji między mikroflorą jamy ustnej, dietą, uzębieniem i środowiskiem jamy ustnej.

Bakterie próchnicotwórcze są kwasotwórcze (wytwarzają kwasy z ulegających fermentacji węglowodanów), kwasoodporne oraz mają zdolność adherencji do powierzchni zęba –syntetyzują lepkie polisacharydy zewnątrzkomórkowe (głównie polimery glukozy).

Przeciwpróchnicze właściwości kawy w badaniach

Celem jednego z nowych badań in vitro była ocena przeciwbakteryjnego działania roztworów kawy (sporządzanych różnymi metodami, z dodatkami i bez dodatków) przeciwko S. mutans. Badanie przeprowadzono na próbkach śliny pobranych od 120 zdrowych osób (bez istotnych chorób w wywiadzie) w wieku 18–25 lat, których podzielono na dwie grupy: z próchnicą i bez próchnicy.

Uzyskane wyniki wskazują, że czarna kawa wykazuje największe działanie przeciwbakteryjne przeciwko S. mutans, natomiast dodanie do kawy mleka i cukru zmniejsza jej działanie hamujące na S. mutans i redukuje właściwości przeciwpróchnicze.

Niektóre wcześniejsze badania przeprowadzane w celu oceny wpływu nawyków żywieniowych (w tym picia kawy) na rozwój próchnicy wykazały, że regularne, umiarkowane spożycie kawy wiąże się z niższym wskaźnikiem intensywności próchnicy – PUWZ (Próchnica – Usunięte Zęby – Wypełnienia w Zębach stałych) w porównaniu ze wskaźnikiem osób niespożywających kawy. Istnieją również dowody, że kofeina i trygonelina (związki aktywne w kawie) wykazują silne działanie hamujące na niektóre bakterie, w tym na S. mutans. Ich działanie przeciwdrobnoustrojowe polega na inaktywacji enzymów komórkowych i wpływie na tempo wnikania substancji do komórki lub na zmianę przepuszczalności błony. Zwiększona przepuszczalność błony stanowi kluczowy czynnik działania przeciwdrobnoustrojowego, odpowiedzialny za rozrywanie błon i utratę integralności komórkowej. Ekstrakty kawy palonej (arabiki i robusty) wykazują też właściwości antyadhezyjne; mogą zaburzać adherencję S. mutans do hydroksyapatytu szkliwa zębów pokrytego śliną. Potencjał przeciwpróchniczy kawy związany jest z jej zdolnością powodowania zmian w syntezie polisacharydów zewnątrzkomórkowych.

Konieczne są oczywiście dalsze badania nad przeciwpróchnicogennym potencjałem kawy, dzięki którym – być może – uda się opracować nowy skład past do zębów, płynów do płukania ust, bezcukrowych gum do żucia i in.

Źródło:
– Godavarthy D, Naik R, Gali PK et al. Can coffee combat caries? An in vitro study. J Oral Maxillofac Pathol. 2020; 24(1): 64–67.