Izolacja pola operacyjnego w stomatologii

Izolacja pola operacyjnego w stomatologii powinna nie tylko odsłaniać pole zabiegowe i zapobiegać napływowi śliny, krwi i płynu dziąsłowego, ale także przeciwdziałać przedostawaniu się roztworów stosowanych podczas leczenia (np. środków do płukania kanałów korzeniowych). W tym celu wykorzystuje się m.in. wałki ligniny, koferdam, ślinociągi oraz ssaki, które redukują ryzyko aspiracji do dróg oddechowych lub połknięcia fragmentów zębów i wypełnień.

Izolacja pola zabiegowego w stomatologii może polegać na izolacji względnej (bariera z wałków z ligniny lub innych wkładek do wchłaniania wilgoci, zastosowanie ślinociągu i ssaka) oraz na izolacji bezwzględnej (założenie koferdamu, wykorzystanie ślinociągu i ssaka).

Materiały do wchłaniania i kontroli wilgoci

Do najpowszechniejszych materiałów służących do wchłaniania wilgoci należą wałki z ligniny – produkty gotowe (wykonane fabrycznie) lub przygotowywane (zwijanie pociętej ligniny). To najmniej skomplikowana metoda izolacji pola operacyjnego podczas zabiegów z zakresu stomatologii zachowawczej i endodoncji. Jej główne zadanie polega na wchłanianiu śliny, ale wałki z ligniny mogą też odsuwać tkanki jamy ustnej i odsłaniać pole zabiegowe.

Izolacja zębów szczęki polega najczęściej na umieszczeniu pojedynczego wałka w pobliżu zęba poddawanego zabiegowi. Jednak zęby sieczne wymagają zastosowania dwóch wałków w przedsionku jamy ustnej, po obu stronach wędzidełka wargi górnej. Dwa wałki wykorzystywane są również w celu izolacji zębów dolnych (w przedsionku i od strony języka – w jamie ustnej właściwej). Wilgotne wałki należy wyjąć z jamy ustnej. (Poza wałkami konieczne jest użycie ślinociągu odprowadzającego płyny z dna jamy ustnej; wskazane jest również zastosowanie ssaka.)

Fot. 1. Bardzo chłonne dry tipsy

Oprócz wałków można wykorzystać specjalne wkładki TNC o kilkakrotnie większej chłonności niż klasyczne wałki i wkładki DryTips zakładane na ujście ślinianki. Wkładki zapewniają suchość w trakcie leczenia stomatologicznego; dostępne są również innowacyjne wkładki zaopatrzone w folię doświetlajacą pole zabiegowe.

Urządzenia ssące – ssak i ślinociąg

W celu ewakuacji z jamy ustnej płynów i roztworów stosowanych w leczeniu stomatologicznym stosuje się m.in. ślinociąg – jednorazowe urządzenie ssące w postaci rurki wyginanej przed umieszczeniem w jamie ustnej (dostępne są również ślinociągi wygięte fabrycznie). Ślinociąg służy głownie do ewakuacji śliny i płynów o niewielkiej objętości. U pacjenta w pozycji leżącej ślinociąg zakłada się w trójkącie zatrzonowcowym, w przypadku pacjenta siedzącego umieszcza się go na dnie jamy ustnej, pod językiem (najczęściej po stronie przeciwnej w stosunku do leczonego zęba).

Fot. 2. Ślinociąg występuje we wielu kolorach

Większą wydajnością i skutecznością cechuje się ssak – urządzenie jedno- lub wielorazowego użytku, również w postaci rurki (o większym przekroju niż ślinociąg). Ssak wykorzystywany jest w celu ewakuacji większych ilości wody, śliny oraz resztek materiałów i tkanek z pola zabiegowego. Stosuje się go również do odsuwania tkanek jamy ustnej (np. policzka). Ssak, w przeciwieństwie do ślinociągu, wymaga asysty stomatologicznej.

Ssak umieszcza się w najbliższym sąsiedztwie okolicy zabiegowej w taki sposób, by zapewnić optymalną widoczność i dostęp lekarzowi. U leżącego pacjenta końcówkę umieszcza się o jeden ząb bardziej dystalnie od opracowywanego zęba.

Koferdam (ślinochron)

Koferdam (ślinochron) uznaje się za najbardziej efektywną metodę izolacji pola operacyjnego w stomatologii, zapewniającą izolację pola zabiegowego od jamy ustnej i jamy ustnej od pola zabiegowego.

Fot. 3. Koferdam w wersji z ramką

Koferdam umożliwia nie tylko utrzymanie idealnie suchego pola operacyjnego, ale aseptyczną pracę, przejrzyste pole zabiegowe i ochronę błony śluzowej. Zapobiega również przypadkowemu połknięciu lub aspiracji ciała obcego oraz chroni przed zakażeniem. W skład zestawu narzędzi do koferdamu wchodzą:

• guma
• ramki
• klamry
• dziurkacz
• kleszcze do zakładania klamer
• szablon
• środki pomocnicze.

Jeśli nie można założyć koferdamu, ewentualnej aspiracji ciała obcego można zapobiec, stosując niepozwijaną gazę – umieszcza się ją w tylnej części jamy ustnej i rozciąga na języku.