Ekstrakcje zębów ze wskazań ortodontycznych

Decyzja o usuwaniu zębów ze wskazań ortodontycznych, jako nieodwracalna, powinna być podejmowana na podstawie wnikliwego badania klinicznego, analizy modeli szczęk i zdjęć radiologicznych. Planując postępowanie lecznicze, należy uwzględnić m.in. ocenę stanu uzębienia i wiek pacjenta, kierunek wzrostu szczęki i żuchwy, profil twarzy oraz analizę potencjalnej efektywności i stabilności wyników leczenia.

Zasady usuwania zębów ze wskazań ortodontycznych

Planując postępowanie obejmujące ekstrakcje ze wskazań ortodontycznych, należy kierować się kilkoma podstawowymi zasadami, dzięki którym można uniknąć różnych powikłań – nie tylko ortodontycznych. Pierwsze zalecenie dotyczy usuwania zębów mniej wartościowych, np. uszkodzonych, leczonych kanałowo, z wypełnieniem itp. Należy ocenić konieczność zamykania luki po usuniętym zębie stałym (zwłaszcza jeśli planowane jest leczenie aparatem ruchomym). Lecząc uzębienie mieszane lub wczesne stałe, należy unikać ekstrakcji w gorzej rozwiniętym łuku (ekstrakcja hamuje miejscowo wzrost kości i utrudnia wyrównanie dysproporcji aparatem).

Decyzja o ekstrakcjach zębów ze wskazań ortodontycznych powinna być poprzedzona oceną profilu twarzy pacjenta; istnieje wiele metod pomiarowych, do najpowszechniejszych należy tzw. linia estetyczna Rickettsa.

Ricketts swoją analizę profilu oparł na linii stycznej do końca nosa (pronasale) i bródki (pogonion), czyli na linii E. Ze względów estetycznych korzystne jest:

• położenie warg za linią estetyczną u dorosłych
• położenie wargi dolnej bliżej linii E niż wargi górnej (prawidłowo warga górna leży 2–3 mm za linią E, warga dolna 1–2 mm za linią E)
• położenie warg na linii E lub przed nią w uzębieniu mieszanym
• położenie warg przed linią estetyczną w uzębieniu mlecznym.

Analiza profilu powinna uwzględniać również stosunek wargi górnej do nosa: kąt nosowo-wargowy zawarty między styczną do podstawy nosa i styczną do konturu wargi górnej. Jego średnia wielkość wynosi 110 stopni (tolerancja: ± 10 stopni). W przypadku mniejszych wartości tego kąta (występujących w protruzji) można rozważać zasadność ekstrakcji.

Najczęstsze ekstrakcje ze wskazań ortodontycznych

Ze wskazań ortodontycznych najczęściej usuwa się zęby mleczne przetrwałe, po uprzednim radiologicznym sprawdzeniu obecności i ułożenia zawiązka zęba stałego. Jeśli w przypadku zęba przetrwałego stwierdzi się brak odpowiedniego zawiązka zęba stałego lub jego zatrzymanie, wskazana jest konsultacja specjalistyczna.

Tzw. ekstrakcje seryjne zębów mlecznych we wczesnym uzębieniu mieszanym stosuje się w przypadkach średnich i dużych stłoczeń zębów przednich. Jednak ta szczególna metoda leczenia (opracowana przez Kjellgrena i uzupełniona przez Hotza) budzi sporo kontrowersji, m.in. z powodu bolesnych zabiegów (wielu), na które narażone jest dziecko. Poza tym ekstrakcja pierwszego zęba trzonowego mlecznego w łuku dolnym nie gwarantuje wyrznięcia zęba przedtrzonowego przed kłem, a większość wyrzynających się stałych kłów wymaga korekty ustawienia aparatem regulacyjnym.

Aktualnie z reguły wykonuje się ekstrakcje kłów mlecznych u pacjentów w 8. roku życia i dopiero po ustawieniu zębów siecznych lekarz ustala dalsze postępowanie, np. o rozbudowie łuków zębowych z zaniechaniem kolejnych ekstrakcji lub o usunięciu pierwszych zębów przedtrzonowych (po ich wyrznięciu), a następnie o ustawieniu kłów i zębów siecznych za pomocą aparatu ortodontycznego.

Wskazaniem do ekstrakcji zębów mlecznych może być reinkluzja (w przypadku zanurzania się korony zęba w zębodół). Metodą leczenia z wyboru zagłębionego zęba mlecznego jest jego usunięcie, które zapobiega dalszemu zanurzaniu i następowym powikłaniom. Jednak niektórzy autorzy wstępnie zalecają obserwację, a decyzję o ekstrakcji warunkują zaburzeniem wyrzynania zęba stałego lub szybkim zagłębianiem się zęba mlecznego, któremu towarzyszy brak zawiązka zęba stałego.

Asymetryczne usuwanie zębów wiąże się z ryzykiem przemieszczenia linii pośrodkowej, szczególnie zębów siecznych górnych. Dlatego po jednostronnej, asymetrycznej utracie kła mlecznego rozważa się zasadność ekstrakcji drugiego kła mlecznego w tym samym łuku – jako profilaktykę jednostronnego przemieszczenia zębów siecznych (trudnego do wyrównania).