Zwiększona liczba zębów, czyli co wiemy o hiperdoncji?

Zwiększenie liczby zębów (hiperdoncja, łac. hyperdontia) występuje w przypadku, gdy liczba zębów przekracza 32 lub gdy stwierdza się, że w danej grupie zębów liczba zębów jest większa niż przewiduje norma. Etiologia hiperdoncji nie została w pełni poznana, ale coraz częściej wskazuje się na podłoże genetyczne takiej anomalii, sugeruje się również wpływ czynników środowiskowych i idiopatycznych.

Nieprawidłowości zębowe w hiperdoncji

Częstość występowania hiperdoncji szacuje się – zależnie od badań epidemiologicznych – na 0,3-0,8% w uzębieniu mlecznym i 1,5-3,5% w uzębieniu stałym.

Bezpośrednią przyczynę zwiększonej liczby zębów stanowią zaburzenia rozwojowe dotyczące listewki zębowej czyli struktury, z której rozwijają się zęby. Hiperdoncja jest wynikiem jej nadczynności.

W hiperdoncji wiele zębów nie wyrzyna się i utrudnia wyrzynanie zębów sąsiednich. Wczesna diagnostyka pozwala uniknąć powikłań i uzyskać dobre rokowanie.

Wyróżnia się:

• hiperdoncję prawdziwą (hyperdontia vera);
• hiperdoncję rzekomą/pozorną (hyperdontia spuria), związaną z przetrwaniem zęba mlecznego;
• trzecie ząbkowanie (dentitio tertia) – bardzo rzadkie: do niewyrznięcia zębów dochodzi po usunięciu zębów stałych (nie należy mylić z wyrzynaniem zębów zatrzymanych w wyniku usunięcia zębów utrudniających wyrznięcie).

Zęby występujące w hiperdoncji podzielić można na:

• zęby nadliczbowe (dentes supernumerarii) – o budowie nieprawidłowej;
• zęby dodatkowe (dentes supplementari) – o budowie prawidłowej.

Ze względu na lokalizację w łuku zębowym wyróżnia się:

• zęby pośrodkowe,
• zęby przytrzonowe,
• zęby zatrzonowe.

Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w hiperdoncji

Hiperdoncję wykrywa się zwykle podczas rutynowego badania stomatologicznego oraz po badaniu radiologicznym (np. wykonaniu zdjęcia pantomograficznego). Obecnie w diagnostyce obrazowej coraz większe znaczenie przypisywane jest tomografii komputerowej wiązki stożkowej (CBCT; cone-beam computed tomography), zwanej również tomografią wolumetryczną, która umożliwia precyzyjną lokalizację zębów nadliczbowych i dodatkowych oraz ich położenie przestrzenne w stosunku do innych struktur. CBCT dostarcza cennych informacji, na podstawie których można ustalić optymalne postępowanie.

Postępowanie ustalane jest indywidualnie dla każdego przypadku. Leczenie zależy m.in. od rodzaju i położenia zębów nadliczbowych oraz powikłań zidentyfikowanych klinicznie i radiologicznie. Hiperdoncja w uzębieniu mlecznym rzadko powoduje problemy kliniczne; w uzębieniu stałym konieczna może być ekstrakcja zębów nadliczbowych z powodu niekorzystnych zmian estetycznych i funkcjonalnych, a także ze względu na ryzyko zapaleń przyzębia.

Zdaniem niektórych autorów, postępowanie zachowawcze może być rozważane, jeśli niewyrznięte zęby nie są źródłem żadnych patologii. Konieczna jest jednak ich regularna obserwacja, np. badanie radiologiczne raz w roku, najlepiej wykonywane przez tego samego lekarza (lub technika), za pomocą tego samego aparatu rentgenowskiego, z wyborem tych samych parametrów ekspozycji. Szczególnie przydatne jest badanie metodą tomografii stożkowej ze względu na stosunkowo niską dawkę promieniowania i wysoką rozdzielczość oraz możliwość porównywania i „nakładania” na siebie badań wykonywanych w odstępach czasu.

Źródła:
– Ata-Ali F, Ata-Ali J, Peñarrocha-Oltra D et al. Prevalence, etiology, diagnosis, treatment and complications of supernumerary teeth. J Clin Exp Dent. 2014; 6(4): e414–e418.
– Karłowska I. Zarys współczesnej ortodoncji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.