Dieta w profilaktyce paradontozy

Częstość występowania paradontozy z jednej strony wiąże się z niedoborami żywieniowymi (większa u pacjentów u starszych i niedożywionych); z drugiej – czynnikami ryzyka chorób przyzębia są nadwaga i otyłość (mediatory zapalne wydzielane przez komórki tłuszczowe mogą modyfikować odpowiedź immunologiczną gospodarza na antygeny płytki nazębnej).

Dieta stosowana w krajach rozwiniętych i rozwijających się – z nadmierną podażą wysokoprzetworzonych węglowodanów (cukier, biała mąka), przetworzonych tłuszczów i niewystarczającą podażą witamin, mikroelementów i związków antyoksydacyjnych – może nasilać stany zapalne dziąseł i przyzębia.

Paradontoza, stres oksydacyjny i antyoksydanty w diecie

Do kluczowych czynników ryzyka rozwoju paradontozy należy nieprawidłowa higiena jamy ustnej i obecność patogennej flory bakteryjnej. Agresywna odpowiedź immunologiczna przeciwko mikroorganizmom i uwalnianie cytokin zapalnych prowadzi do niszczenia tkanek przyzębia.

Obecność bakterii powoduje przyciąganie do miejsca zapalenia leukocytów polimorfojądrowych, które (pod wpływem stymulacji antygenami bakteryjnymi) wytwarzają wolne rodniki – reaktywne formy tlenu (ROS), enzymy i defensyny degradujące patogeny w procesie fagocytozy. Ale czynniki prooksydacyjne podczas zapalenia przyczyniają się także do uszkodzeń zdrowych tkanek (uszkodzenia DNA, stymulacja produkcji cytokin przez makrofagi i monocyty). ROS wpływają również na niszczenie tkanki kostnej przez aktywację osteoklastów (komórek odpowiedzialnych za resorpcję kości). Co więcej, działanie mediatorów zapalnych w zmienionych chorobowo kieszonkach przyzębnych może być nie tylko miejscowe, ale i ogólne; zapalenie przyzębia jest m.in. czynnikiem ryzyka miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.

Stres oksydacyjny należy do czynników etiologicznych chorób przyzębia – może jednak być równoważony lub łagodzony przez działanie mechanizmów antyoksydacyjnych. Obecność związków antyoksydacyjnych w pożywieniu może poprawić zdrowie przyzębia i wyniki leczenia paradontozy.

Jak poprawić zdrowie przyzębia?

Dieta w profilaktyce i leczeniu paradontozy powinna zapewniać odpowiednią podaż:

• witamin, mikroelementów
• roślinnych substancji biologicznie czynnych (antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych)
• włókien roślinnych i węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym
• kwasów omega-3.

Zaleca się unikać produktów, które:

• zawierają cukry proste
• wymagają żucia i przylegają do zębów (np. cukierki ciągutki)
• są twarde, mają ostre krawędzie drażniące dziąsła.

Wspólnym czynnikiem ryzyka paradontozy i próchnicy[1] jest nadmierne spożycie węglowodanów, głównie cukrów prostych. Systematyczna higienizacją jamy ustnej i usuwanie kamienia nazębnego w połączeniu z redukcją spożycia cukru oraz właściwą podażą pełnowartościowego białka wywierają korzystny wpływ na stan tkanek przyzębia.

Żywienie w profilaktyce i leczeniu paradontozy

Działanie ochronne na tkanki przyzębia wykazuje dieta bogata w warzywa i owoce (o dużej zawartości witaminy C, E, karotenoidów i innych antyoksydantów), która łagodzi stany zapalne i wspiera procesy regeneracyjne przyzębia. Wskazane jest systematyczne spożycie produktów nabiałowych (kefirów, maślanek, jogurtów) zawierających bakterie probiotyczne, które pomagają hamować rozwój patogennej flory bakteryjnej. Spożycie produktów pełnoziarnistych, razowych o niskim indeksie glikemicznym zmniejsza ryzyko cukrzycy, która jest czynnikiem predysponującym do występowania paradontozy.

Wspomniana witamina C uczestniczy w procesach syntezy kolagenu i chroni przed niekorzystnym wpływem stresu oksydacyjnego na tkanki przyzębia. Jej suplementacja poprawia skuteczność leczenia paradontozy, a utrzymujący się deficyt sprzyja stanom zapalnym i przyczynia do krwawień dziąseł. Bogatym źródłem witaminy C są owoce dzikiej róży, czarne porzeczki, truskawki, kiwi, pomarańcze, natka pietruszki, papryka czerwona, brukselka i kapusta.

Korzystna jest również suplementacja składników mineralnych, takich jak wapń, magnez, cynk (łagodzi stany zapalne tkanek przyzębia). Poza tym fluoryzacja (ogólna i miejscowa) zapobiega próchnicy, hamując w ten sposób rozwój paradontozy.

Słodzone soki i napoje należy zastąpić wodą niegazowaną, naparami ziołowymi i zieloną herbatą. Zdrowiu przyzębia służy wzbogacanie posiłków ziołami o właściwościach antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych, takimi jak: czosnek, bazylia, tymianek, chrzan, cynamon, melisa.

Przypisy:
[1] Nyvad B, Takahashi N. Integrated hypothesis of dental caries and periodontal diseases. J Oral Microbiol. 2020;12(1):1710953.