Choroby ogólne w leczeniu endodontycznym

Obecnie przyjmuje się, że w zasadzie nie ma chorób ogólnych, które stanowią przeciwwskazanie do pierwotnego leczenia kanałowego. Jednak u pacjentów z tzw. grupy podwyższonego ryzyka sposób postępowania powinien być ustalony z lekarzem prowadzącym (internistą, reumatologiem, kardiologiem). Wskazania i przeciwwskazania do leczenia endodontycznego zależą od stanu ogólnego pacjenta oraz warunków miejscowych (od stanu zęba wymagającego leczenia i celowości jego pozostawienia w łuku). Często nawet nieskomplikowany zabieg może istotnie podnieść jakość życia, poprawić funkcję żucia i samopoczucie.

Do grupy chorób podwyższonego ryzyka (które mogą zaostrzyć się pod wpływem leczenia endodontycznego) zalicza się m.in. choroby sercowo-naczyniowe, choroby układu moczowego, stany immunosupresji, choroby zapalne stawów i in.

Leczenie endodontyczne pacjentów z chorobami ogólnymi

W ostatnich dekadach wskazania i przeciwwskazania do leczenia endodontycznego ulegały zmianom. Wiele stanów i przypadków, traktowanych wcześniej jako przeciwwskazania, przeniesiono na listę wskazań. Z perspektywy ogólnej zwiększyła się liczba wskazań do leczenia zachowawczego, a zmniejszyła – do leczenia chirurgicznego i ekstrakcji.

Nie uzyskano wystarczających dowodów, które mogłyby potwierdzić, że obecność choroby ogólnoustrojowej wpływa decydująco na procesy gojenia zmian okołowierzchołkowych. Generalnie nie ma przeciwwskazań do pierwotnego leczenia kanałowego. Leczenie zębów z chorobami miazgi i zapaleniami tkanek okołowierzchołkowych zaleca podejmować nawet u pacjentów z obniżoną odpornością. Istnieją jednak schorzenia z tzw. grupy wysokiego i podwyższonego ryzyka, które wymagają dodatkowych działań przed leczeniem endodontycznym, po nim lub w jego trakcie.

U pacjentów z grupy ryzyka konieczna jest konsultacja z lekarzem prowadzącym – omówienie przypadku i uzgodnienie konieczności zastosowania osłony antybiotykowej (i dawki) oraz wykonania badań dodatkowych lub podania innych leków w trakcie leczenia endodontycznego.

U pacjentów z grupy ryzyka w zasadzie nie zaleca się leczenia metodami mortalnymi. W przypadkach, w których zachowanie zęba z żywą i zdrową miazgą jest niemożliwe, wskazane jej usunięcie w znieczuleniu i szczelne wypełnienie kanału/kanałów do otworu fizjologicznego materiałem biozgodnym.

W wielu przypadkach odpowiednio zaplanowane i przeprowadzone leczenie endodontyczne może przynieść więcej korzyści niż ekstrakcja.

Postępowanie w grupach ryzyka

Ostra infekcja endodontyczna może rozprzestrzeniać się w tkankach miękkich i kości oraz stwarzać ryzyko m.in. bakteryjnego zapalenia wsierdzia, ropnia mózgu, wątroby lub nerki, a nawet sepsy. Dlatego profilaktyka zapaleń tkanek okołowierzchołkowych u chorych z grupy podwyższonego ryzyka nabiera szczególnego znaczenia. Należą do nich m.in. pacjenci:

• z chorobami układu sercowo-naczyniowego
• z chorobami nowotworowymi
• po przeszczepie w trakcie leczenia immunosupresyjnego
• z chorobami układu kostno-stawowego (zapalenia stawów).

W ww. przypadkach konieczna jest profilaktyka antybiotykowa przed leczeniem endodontycznym (a także przed planowaną ekstrakcją) w celu zapobiegania bakteriemii lub zredukowania do minimum jej negatywnych konsekwencji.

W schorzeniach przewlekłych podlegającym cyklicznym remisjom wskazane jest odroczenie pełnego leczenia endodontycznego aż do poprawy stanu ogólnego – np. u pacjentów z chorobami krwi (białaczka), którzy cyklicznie przyjmują chemioterapię.

Do grupy najwyższego ryzyka zaliczani są pacjenci z zapaleniem wsierdzia, wrodzonymi wadami serca, po zawale mięśnia sercowego i z wszczepionymi zastawkami. Generalnie w takich przypadkach przeciwskazane jest leczenie endodontyczne w fazie ostrej choroby (wykonywane są tylko zabiegi pomocy doraźnej). Pełne postępowanie endodontyczne może zostać wdrożone po uzyskaniu optymalnego stanu zdrowia.

Chorzy po przeszczepie w trakcie leczenia immunosupresyjnego wykazują niższą odporność ogólnoustrojową, dlatego antybiotykoterapia w tych przypadkach jest bezwzględnie konieczna. Dodatkowych działań wymagają również pacjenci przyjmujący (z innych przyczyn) duże dawki kortykosteroidów (może być konieczna antybiotykoterapia i modyfikacja dotychczasowej farmakoterapii).

U pacjentów z chorobą reumatyczną wskazana jest konsultacja z reumatologiem i ustalenie postępowania (leczenia endodontyczne czy ekstrakcja).

Konsultacja ze specjalistą konieczna jest również w przypadku chorych z przewlekłą niewydolnością nerek – nefrolog decyduje m.in. o wysokości dawki antybiotyku (u pacjentów dializowanych wskazane może być obniżenie dawki). W przypadku chorych ze skazą krwotoczną bardziej wskazane jest leczenie endodontyczne (niż ekstrakcja). Z lekarzem prowadzącym należy przedyskutować m.in. rodzaj znieczulenia oraz planowaną metodę leczenia.