Badanie tkanek okołowierzchołkowych

Stany patologiczne tkanek okołowierzchołkowych są łatwiejsze do zdiagnozowania niż choroby miazgi, m.in. ze względu na dużą liczbę mechanoreceptorów w tkankach okw. Dane uzyskane z wywiadu lekarskiego stanowią istotny czynnik rozpoznawczy, ale muszą zostać potwierdzone przedmiotowym badaniem stomatologicznym, obejmującym badanie wzrokiem i dotykiem, testy diagnostyczne, badanie radiologiczne.

Badanie wzrokiem i dotykiem

 Badanie wzrokiem i dotykiem rozpoczyna się od badania powłok zewnętrznych; oceny ewentualnego obrzęku, wygórowania, rumienia, ich lokalizacji i bolesności, które mogą wskazywać na zapalenie ostre tkanek okw.

Kolejny krok – badanie węzłów chłonnych (wielkość, bolesność uciskowa, konsystencja, przesuwalność względem podłoża i skóry) – ma duże znaczenie diagnostyczne: zmiany w węzłach chłonnych dowodzą zapalenia tkanek okw. (choroby miazgi nie powodują takich zmian). Badanie palpacyjne wykonuje się jednocześnie po lewej i prawej stronie żuchwy (pacjent w pozycji siedzącej; lekarz – stoi za głową pacjenta).

Następnie przeprowadza się badanie wyrostka zębodołowego, wierzchołków korzeni i uzębienia. Ocenia się również stan ogólny uzębienia, przyzębia i poziom higieny jamy ustnej. Badanie zębów przeprowadza się z użyciem lusterka i zgłębnika, w dobrym oświetleniu sztucznym i po osuszeniu zębów.

Badanie wzrokiem wyrostka zębodołowego skoncentrowane jest na obecności zaburzeń jego prawidłowej konfiguracji (wygórowań, obrzęku tkanek miękkich, przetok, zmian zabarwienia śluzówki). Badanie palpacyjne (symetrycznie dwoma palcami wskazującymi) okolicy przywierzchołkowej dwóch zębów (zdrowego i z podejrzeniem stanu zapalnego) ułatwia ocenę różnic, umożliwia stwierdzenie bolesności, wygórowań i in.

Obecność przetok wskazuje na zapalenie ropne tkanek okw. W zapaleniach ostrych tworzenie przetok przebiega z towarzyszącymi burzliwymi objawami klinicznymi. W przypadku zapaleń przewlekłych proces może być bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Ujście przetoki najczęściej znajduje się w okolicy szczytu korzenia zęba przyczynowego, rzadziej – w pewnym oddaleniu od niego, które może utrudniać rozpoznanie i ustalenie pochodzenia przetoki (może być konieczne wprowadzenie do przetoki środków cieniujących lub ćwieka gutaperkowego i wykonanie zdjęcia rentgenowskiego).

Testy diagnostyczne i badanie RTG

 Test opukiwania – proste i skuteczne badanie m.in. stanu tkanek okw.; można przeprowadzić je palcem, drewnianą pałeczką i/lub uchwytem lusterka dentystycznego. Zdrowa ozębna nie reaguje na opukiwanie. Ból zęba w wyniku opukiwania jest charakterystycznym objawem zapaleń ostrych i przewlekłych zaostrzonych, z obfitym wysiękiem (ból powodowany jest przez obrzęk ozębnej i wysięk gromadzący się w przestrzeni ozębnowej). W zapaleniach przewlekłych nie występują objawy bólowe pod wpływem opukiwania.

W celu oceny wrażliwości zębów na opukiwanie test najpierw przeprowadza się na zdrowym zębie po przeciwnej stronie, potem – na zębie przyczynowym.

Test akustyczny – jego istotą jest różnicowanie odgłosów przy opukiwaniu korony zęba zdrowego oraz zęba z podejrzeniem martwicy miazgi i zapalenia tkanek okw. W przypadku zębów z żywą miazgą powstaje dźwięczny, wysoki odgłos opukowy. Zęby bez żywej miazgi, z obecnością zmian zapalnych w tkankach okw. i resorpcją kości wydają przy opukiwaniu odgłos głuchy.

Test Smrekera – badanie drgań wierzchołka korzenia pod wpływem opukiwania korony zęba. Dodatni wynik oznacza, że w wyniku przewlekłych procesów zapalnych w tkankach okw. nastąpiła resorpcja kości (wraz z zewnętrzną blaszką wyrostka zębodołowego i zniszczeniem włókien ozębnej). Wtedy ziarniniak lub torbiel pokrywa tylko błona śluzowa i opukiwanie powierzchni przedsionkowej korony uchwytem lusterka dentystycznego powoduje drgania wierzchołka korzenia. Drgania, które ziarnina i błona śluzowa przenoszą na palec wskazujący lekarza (przyłożony do okolicy wierzchołka korzenia).

Badanie ruchomości zębów wykonuje się dwoma palcami (kciukiem i palcem wskazującym) lub za pomocą trzonków dwóch lusterek dentystycznych. Patologiczna ruchomość zębów świadczy o znacznym uszkodzeniu włókien ozębnej i kości zębodołu. Stopień rozchwiania jest wprost proporcjonalny do rozmiaru uszkodzenia aparatu zawieszeniowego zęba. Przyczyną patologicznej ruchomości zwykle są mechaniczne uszkodzenia tkanek okw., zwłaszcza silny ostry uraz. Również nieurazowe choroby tkanek okw. mogą powodować ruchomość, np. ostre zapalenie ropne.

Badanie radiologiczne jest metodą wykrywania, różnicowania i lokalizacji przewlekłych zapaleń przyzębia okołowierzchołkowego (często przebiegających bezobjawowo). Wykorzystywane jest również w różnicowaniu zapaleń ostrych od przewlekłych zaostrzonych.