Akcesoria wspomagające higienę jamy ustnej

Gdyby zapytać przeciętnego Kowalskiego, na czym opiera się higiena jamy ustnej, odpowiedziałby że na systematycznym używaniu szczoteczki i pasty do zębów, dopasowanych do indywidualnych potrzeb, i na stosowaniu płynów do płukania. Mniej osób wspomniałoby najprawdopodobniej o nitkowaniu, a jeszcze mniej wskazałoby na irygatory, flossery, wykałaczki dentystyczne i inne produkty. Tymczasem znajomość asortymentu akcesoriów, które wspomagają higienę jamy ustnej, to przydatna umiejętność, bo dzięki temu można kompleksowo zadbać o zęby (własne i protezy), ułatwić sobie oczyszczanie miejsc trudno dostępnych i dodatkowo zabezpieczyć twarde i miękkie tkanki przed inwazją drobnoustrojów patogennych.

Dobór właściwego produktu z listy akcesoriów wspomagających higienę może być skomplikowany, ponieważ oferta jest urozmaicona. Przygotowaliśmy praktyczny poradnik, który to ułatwi.

JAKIE AKCESORIA WSPOMAGAJĄCE HIGIENĘ JAMY USTNEJ SĄ DOSTĘPNE NA RYNKU?

Wyróżniamy tu kilka kategorii:

• Nici dentystyczne – idealne do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych i bocznych powierzchni zębów, czyli tych zakamarków, z których najczęściej nie da się usunąć nalotu szczoteczką. Pierwsze nici dentystyczne były wykonywane z bawełny, potem z jedwabiu, a obecnie do ich produkcji wykorzystuje się nylon i politetrafluoroetylen (PTFE), znany szerzej jako teflon (Miradent Mirafloss Tape PTFE – niewoskowana taśma dentystyczna powlekana teflonem).
• Irygatory dentystyczne – doczyszczają trudno dostępne miejsca i przestrzenie międzyzębowe oraz poprawiają krążenie w dziąsłach i wzmacniają je dzięki strumieniowi wody o odpowiednio wysokim ciśnieniu lub dzięki strumieniowi wody i powietrza (Philips Sonicare AirFloss). Polecane są osobom noszącym protezy, aparaty ortodontyczne, chorujące na zapalenia przyzębia oraz ze stłoczonymi zębami.

W irygacji można wykorzystywać samą wodę lub też płukankę do jamy ustnej, którą wlewa        się do pojemnika (Visiomed WaterJet 2000).

• Flossery – to niewielkie elektryczne urządzenia do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych, które mogą zastąpić nitkę dentystyczną. Trzyma się je w dłoni, ustawiając pod odpowiednim kątem do dziąseł, i wsuwa końcówkę w przestrzeń międzyzębową. Zamocowana na końcówce elastyczna żyłka/nitka po uruchomieniu urządzenia zaczyna się poruszać i skutecznie usuwa zanieczyszczenia ze szczelin. Flossery są tak samo skuteczne, jak nitka, ale bezpieczniejsze dla dziąseł. Polecane są również do utrzymania bieli szkliwa w szczelinach międzyzębowych (Waterpik FL-220).
• Wykałaczki dentystyczne – świetnie sprawdzają się w oczyszczaniu przestrzeni międzyzębowych lub obszarów między zębem a dziąsłem z zalegających, zaklinowanych lub wciśniętych częściowo pod dziąsło większych resztek pokarmowych. Od wykałaczek tradycyjnych różnią się jakością wykonania i bezpieczeństwem stosowania. Mogą być wytwarzane z drewna lub plastiku twardego albo elastycznego.
• Niciowykałaczki (zwane też flosserami ręcznymi) – to niewielkie plastikowe akcesoria z rączką i z rozpiętą pomiędzy dwoma ramionami nicią dentystyczną. Bezpiecznie i skutecznie czyszczą przestrzenie międzyzębowe. Niciowykałaczkę można złapać na kilka sposobów i ustawić w stosunku do czyszczonej powierzchni pod różnym kątem, co umożliwia skuteczne oczyszczenie danego obszaru. Używa się ich podobnie jak nici dentystycznych, prowadząc element czyszczący w górę i w dół. Przybory te mogą mieć kształt litery F lub Y. Pakowane są po kilkadziesiąt sztuk (Active Dental Flossers).
• Skrobaczki i szczoteczki do języka – przypominają zwykłą szczoteczkę do zębów, ale mają główkę zaopatrzoną albo w skrobaczkę (TePe – skrobaczka dla świeżego oddechu), albo w dwustronny element szczotkująco-skrobiący (GUM Butler Tongue Cleaner 760). Uwaga: akcesoriów tych można używać w połączeniu z tradycyjnymi szczoteczkami do wzmocnienia efektu czyszczącego, ale nigdy zamiast szczoteczki do zębów!
• Gumki do zębów – to osadzone na cienkiej rękojeści elementy z elastycznego, miękkiego tworzywa, którymi pociera się po szkliwie, usuwając w ten sposób nalot i powierzchniowe przebarwienia (Wisdom Tooth Stain Eraiser – gumka do przebarwień nazębnych).
• Stymulatory do masażu dziąseł – to manualne przybory zaopatrzone w miękką, stożkowatą końcówkę z kauczukowej gumy, osadzone na cienkiej i wyprofilowanej rękojeści. Używa się ich do masażu dziąseł i delikatnego odchylania ich brzegów w celu doprowadzenia tlenu pod tkankę. Stosowanie stymulatora poprawia krążenie w przyzębiu, likwiduje wrażliwe na tlen bakterie beztlenowe i wspomaga leczenie zapalenia dziąseł we wczesnych stadiach (GUM Butler Stimulator #600).
• Lusterka dentystyczne – mogą być płaskie lub powiększające; służą do obserwacji tkanek jamy ustnej, wspomagają wykrywanie zmian próchniczych oraz miejsc niedoczyszczonych. Bardzo dobrze sprawdzają się w kontroli skuteczności szczotkowania po użyciu tabletek wybarwiających płytkę nazębną, dlatego stanowią idealne narzędzie wspomagające dla rodziców dzieci uczących się samodzielnego szczotkowania lub dla opiekunów osób o ograniczonej sprawności manualnej (Miradent Mundspiegel).
• Gumy do żucia – stanowią idealne rozwiązanie, kiedy po posiłku lub przekąsce nie ma możliwości umycia zębów. Poza gumami dostępnymi w każdym sklepie, istnieją również produkty specjalistyczne. Wszystkie gumy profilaktyczne nie zawierają cukru, a słodki smak zawdzięczają zastosowaniu słodzików (np. ksylitol w miętowej gumie Miradent).
• Akcesoria pomocnicze i uzupełniające – mieszczą się tu:
  • Pętelki do nawlekania nici dentystycznych – polecane osobom, które mają trudności ze stosowaniem samej nitki, mającym bardzo wąskie przestrzenie międzyzębowe lub stłoczone zęby oraz użytkownikom aparatów ortodontycznych i mostów. To plastikowe elementy, w które nawleka się nić i przeciąga się je przez szczelinę międzyzębową albo przez przestrzeń między zamkiem aparatu lub mocowaniem mostu dentystycznego.
  • Uchwyty do nici dentystycznych – w plastikowym uchwycie z dwoma ramionami rozpina się kawałek nici dentystycznej i czyści zęby. Działają identycznie jak fabryczne niciowykałaczki (GUM Butler FlossMate).

Zapewnienie higieny jamy ustnej zależy od troski o czystość uzupełnień i aparatów             ortodontycznych, a tę zapewnią im:

• Tabletki do czyszczenia wyjmowanych protez lub ruchomych aparatów ortodontycznych (Corega Tabs).
• Pudełka do higienicznego przechowywania i transportu aparatów i protez – mogą być jedno- lub wieloczęściowe, a nawet z sitkiem dla wygodnego odsączania po wyjęciu aparatu lub protezy z płynu czyszczącego (Wellsamed Wellsabox).

CZYM KIEROWAĆ SIĘ PRZY WYBORZE NITKI DENTYSTYCZNEJ?

Decyzję o wyborze konkretnej nici podejmujemy w oparciu o:

• Przeznaczenie produktu – kryterium może być wiek (nitka dla dzieci lub uniwersalnego zastosowania) czy konkretny problem, z którym musimy się zmierzyć (oczyszczanie szerokich bądź wąskich przestrzeni międzyzębowych).
• Sprawność manualną użytkownika i jego doświadczenie w nitkowaniu.
• Właściwości nitki – te zależą od jej rodzaju.

Rodzaje nici dentystycznych:

• Zwykłe lub woskowane, przy czym pokrycie woskiem może być lekkie (Curaprox DF 834 Dental Floss, nić lekko woskowana o smaku mięty) albo mocniejsze (Active, miętowa nić woskowana). W niciach niewoskowanych dobry poślizg zapewniają odpowiednio skręcone włókna polimeru (Oral-B Pro-Expert Professional Floss – bardzo delikatna taśma czyszcząca).
• Pęczniejące – pokrywane składnikami, które pod wpływem wilgoci w jamie ustnej zwiększają swoją objętość, poprawiając tym samym właściwości czyszczące nitki (Elgydium Clinic Floss Expanding złożona z 276 splecionych włókien).
• Smakowe – dostępne w Polsce nici mają smak miętowy, ale na świecie istnieją już produkty do nitkowania o smaku boczku (dla amatorów mięsnych aromatów) lub owocowym (dla dzieci).
• Płaskie (Wellsamed Tape – stomatologiczna taśma do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych) lub o kolistym przekroju (Elmex nić woskowana).
• Z dodatkami: fluorem (Colgate Gum Heatlhy), substancjami antyseptycznymi (Elgydium Clinic nić woskowana z chlorheksydyną, niestrzępiąca się, bez mięty), ksylitolem (BEYOND Xspand Floss), składnikami mineralnymi wzmacniającymi szkliwo (Biorepair Expand Floss), aloesem (Aloe Dent nić z woskiem pszczelim i miętą pieprzową), monokryształkami polerującymi (R.O.C.S. miętowa woskowana), a nawet pastą do zębów (Jordan Easy Slide Fresh z fluorem)
• W całości lub w kawałkach – dla początkujących użytkowników lepsze jest pierwsze rozwiązanie, ponieważ można odciąć dowolnej długości fragment. Najczęściej na rolkę nawiniętych jest kilkadziesiąt metrów nitki (40-50), ale istnieją też nitki megadługie, np. Oral-B Pro-Expert Proffessional, czyli niekończące się opakowanie nici o dł. aż 200 m. Nici w kawałkach to idealne rozwiązanie w podróży, kiedy nie ma się pod ręką nożyczek do odcięcia fragmentu o pożądanej długości (GUM Butler Access Floss ze sztywnymi końcówkami). Nici w jednym kawałku przeznaczone dla podróżujących są zazwyczaj krótsze niż tradycyjne nici z rolki (GUM ButlerWeave o dł. 10,9 m).
• Specjalnego przeznaczenia – do oczyszczania zębów z aparatami ortodontycznymi, implantami, mostami dentystycznymi lub do szerokich przestrzeni międzyzębowych. Przykładem jest seria nici Curaprox DF z gąbką czyszczącą cienką (841 3in1 Floss) lub z gąbką grubą (843 Perifloss – trzyczęściowa, oraz 844 Bridge&Implant – z dwoma sztywnymi końcówkami).
• Wybielające – mogą zawierać także dodatki chroniące przed próchnicą, np. fluor (Jordan Whitening – nić z niestrzępiącego się monowłókna).

CZY NICI Z FLUOREM MOŻNA UŻYWAĆ WIELE RAZY W CIĄGU DOBY?

Tak, każdej nici można używać tak często, jak to potrzebne. Ryzyko przedawkowania fluoru w tym przypadku nie istnieje.

CZY ISTNIEJĄ NICI DLA POCZĄTKUJĄCYCH UŻYTKOWNIKÓW?

Tak, to przede wszystkim produkty o specjalnej budowie, czasem pęczniejące, dzięki czemu zwiększa się efektywność czyszczenia (Active Innovate Expanding Floss – nić pęczniejąca z miętą i fluorem).

JAK PRAWIDŁOWO WYKONAĆ NITKOWANIE ZĘBÓW?

To proces kilkuetapowy:

1. Dokładnie umyj ręce.
2. Z nici na rolce odetnij kawałek o długości ok. 45-60 cm lub wyjmij z pudełka jedną nić gotową. Im mniej masz wprawy w nitkowaniu, tym odcinaj dłuższy fragment.
3. Owiń nitkę wokół palców środkowych obu dłoni i napnij ją, pomagając sobie palcami wskazującymi oraz kciukami. Pomiędzy palcami powinno zostać nie więcej niż kilka cm nienawiniętej nici.
4. Ostrożnie wprowadź nitkę między powierzchnie styczne zębów i z wyczuciem prowadź ją lekko zygzakowatym ruchem w górę i w dół na każdej powierzchni zęba oraz poniżej linii dziąseł, pamiętając, aby za każdym razem używać świeżego fragmentu nici nawiniętej na palce.

Nitkować możesz przed szczotkowaniem lub po nim. Ważne, aby robić to systematycznie – każdego dnia.

CZY MOŻNA WYKORZYSTAĆ POWTÓRNIE FRAGMENT NICI, KTÓRY BYŁ JUŻ UŻYTY?

Nie, ponieważ na użytym fragmencie znajdują się resztki jedzenia oraz bakterie.

CZY MOŻNA NITKOWAĆ ZĘBY, NOSZĄC APARAT ORTODONTYCZNY LUB UŻYWAJĄC PROTEZ STOMATOLOGICZNYCH?

Nie tylko można, ale trzeba. Konieczność nitkowania wynika z faktu, że zarówno zamki aparatu jak i elementy mostu utrudniają lub uniemożliwiają dokładne oczyszczenie wszystkich przestrzeni i zakamarków na zębach. Aby manewrowanie nitką przy zamkach i mocowaniach mostu było łatwiejsze, warto używać nici specjalnej. Ma ona sztywne końcówki, które ułatwiają wsuwanie nitki w szczeliny, a część środkowa podzielona jest na puszystą (do czyszczenia zamków i metalowych elementów mocowań protezy) oraz standardową (do czyszczenia przestrzeni międzyzębnej). Przykładem takiej nici jest Oral-B SuperFloss.

Jeśli chcemy używać zwykłej nitki, a jej wprowadzanie w szczeliny sprawia trudność, warto użyć pętelki do nawlekania.

CZY DZIECI MOGĄ NITKOWAĆ ZĘBY?

Tak, ale samodzielne nitkowanie powinno się wprowadzić dopiero w okolicach 10-go roku życia. Wtedy dziecko ma odpowiednią sprawność manualną, aby nauczyć się bezpiecznego dla dziąseł używania nici. Na początku przygody z nitkowaniem rodzic lub opiekun powinien dozorować malca przy tej czynności.

Warto dziecko uczyć nitkowania, ponieważ umiejętność ta przyda się, kiedy nadejdzie czas na leczenie ortodontyczne i wymuszoną noszeniem aparatu konieczność szczególnie pieczołowitego zachowania czystości w jamie ustnej. Dziecko może doczyszczać zęby nitką przeznaczoną specjalnie dla najmłodszych użytkowników (Tandex – lekko woskowana nitka, zamykana w wygodnym plastikowym pudełku), lub też korzystać z nici o uniwersalnym przeznaczeniu. Dla ułatwienia nauki warto podsuwać nitki przeznaczone dla początkujących użytkowników, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko uszkodzenia dziąseł podczas niewprawnego stosowania (Oral-B Ultra Floss o miękkiej, puszystej strukturze).

CO ROBIĆ, JEŚLI NITKA SIĘ ZERWIE I UTKNIE MIĘDZY ZĘBAMI?

Taką nitkę można spróbować usunąć na kilka sposobów:

• łapiąc jej wystający spomiędzy zębów fragment pęsetą i pociągając;
• wsuwając do szczeliny powyżej zerwanego fragmentu nowy odcinek mocnej nici dentystycznej (ewentualnie fragment cienkiej, oczyszczonej żyłki polimerowej) i przesuwając w dół, wypchać w ten sposób zalegający kawałek;
• wyszczotkować zęby szczoteczką o twardym włosiu albo użyć małego wyciorka, wykałaczki dentystycznej lub irygatora nastawionego na największą moc przepłukiwania.

JAK DOBIERAĆ WYKAŁACZKI DENTYSTYCZNE?

Wykałaczki dobieramy w zależności od umiejętności posługiwania się nimi i od indywidualnych potrzeb. Osoby mniej wprawne w używaniu tych akcesoriów powinny sięgać po wykałaczki miękkie.

Rodzaje wykałaczek dentystycznych:

• Drewniane zwykłe – ich powierzchnia jest wyszlifowana na gładko (co eliminuje ryzyko pojawienia się zadziorów lub pozostawienia drzazgi w miękkich tkankach), a końcówki nie ranią dziąseł (wykałaczki z brzozy marki Elmex). Mogą być wykonane z bardzo twardego drewna, odpornego na rozmiękczanie i wyjątkowo odporne na złamanie (Tandex).
• Ze sztywnego plastiku o anatomicznym kształcie lub profilowane (Tandex).
• Z elastycznego tworzywa – wyjątkowo funkcjonalne, ponieważ można nimi łatwo manipulować w trudnych rejonach, np. między zębami a aparatem ortodontycznym (Opalescence OpalPix).
• Elastyczne ze specjalnymi końcówkami – mogą być wytwarzane w różnych długościach, a końcówka może być zaopatrzona w gumkę (GUM Butler Soft-Picks), lub może charakteryzować się właściwościami podnoszącymi skuteczność oczyszczania. Przykładem są flokowane wykałaczki Paro: Brush-Stick długie lub Micro Brush-Stick – bardzo krótkie, nakładane na zintegrowaną z nimi szczoteczkę, co ułatwia manipulowanie w jamie ustnej.
• Nasycane minerałami (Curaprox TP 945 Tartar-Stix – plastikowe, o anatomicznym kształcie, które mają wspomagać likwidowanie kamienia nazębnego) lub fluorem (TePe – drewniane z szybko uwalnianym fluorem).

CZY NICIOWYKAŁACZKI SĄ BARDZIEJ SKUTECZNE NIŻ SAME NICI DENTYSTYCZNE?

Skuteczność czyszczenia zależy od sprawności w posługiwaniu się nitką lub niciowykałaczką oraz od systematyczności stosowania. Niciowykałaczki są wygodniejsze do uchwycenia, dlatego polecane są osobom nie lubiącym tradycyjnego nitkowania lub mającym trudności we właściwym trzymaniu nitki.

SZEROKIE LUB WĄSKIE PRZESTRZENIE MIĘDZYZĘBOWE – CZYM JE DOCZYSZCZAĆ?

Przy szerokich przestrzeniach międzyzębowych warto korzystać z taśmy czyszczącej – to płaska nić dentystyczna, którą przesuwa się jak szarfę po czyszczonej powierzchni. Można też używać specjalnie wyprofilowanych wykałaczek dentystycznych, które przypominają wyglądem wyciorki dentystyczne, ale są mniejsze i cieńsze, a od drewnianych i plastikowych wykałaczek różnią się elastycznością tworzywa i subtelniejszym działaniem na dziąsła (GUM Butler Soft-Picks Large z delikatną gumową końcówką).

Przy wąskich przestrzeniach międzyzębowych ważne jest, aby wybrać nie tylko produkt cienki i o dobrym poślizgu, ale także bardzo mocny, ponieważ nitka w ciasnej przestrzeni może utknąć, a słabsze włókno przy próbie przeciągnięcia zerwie się (Oral-B Satin-Floss, nitka miętowa, wyjątkowo oporna na zerwanie, strzępienie się i rozciąganie).

JAKIE RODZAJE IRYGATORÓW SĄ DOSTĘPNE NA RYNKU?

Irygatory mogą być:

• stacjonarne lub bezprzewodowe – te pierwsze są większe, mają wbudowany zbiornik na wodę i najczęściej wytwarzają strumień płuczący pod większym ciśnieniem (Aquapick AQ-300); irygatory bezprzewodowe polecane są m.in. w podróży, bo są niewielkie i poręczne, ale też o małym zbiorniku na wodę; niektóre modele są składane (Panasonic EW-DJ40);
• elektryczne (zasilane akumulatorowo lub na baterie) albo mechaniczne – urządzenia drugiego typu podłącza się bezpośrednio do kranu baterii wodnej przy umywalce i wykorzystuje ciśnienie przepływającej wody (irygator SoWash z potrójnym strumieniem wody do czyszczenia szczelin między zębami i masażu dziąseł).

Większość irygatorów ma uniwersalne zastosowanie, ale są też modele dedykowane specjalnie dzieciom (Waterpik WP-260E2). Urządzenia różnią się również wyposażeniem: niektóre modele mają po kilka końcówek tego samego rodzaju, w innych znajdziemy kilka specjalistycznych końcówek (Waterpik 100E z 7 różnymi końcówkami).

JAK PRAWIDŁOWO UŻYWAĆ IRYGATORA DENTYSTYCZNEGO?

Z uwagi na różne rodzaje irygatorów i zastosowanie różnych rozwiązań technologicznych, zawsze stosujemy urządzenie ściśle według wskazówek producenta. Dyszę, przez którą wydostaje się woda, należy skierować na obszar oczyszczany, ustawić urządzenie w odpowiedni tryb pracy i załączyć.

Do masażu dziąseł i oczyszczania przestrzeni międzyzębowych wykorzystuje się silny strumień wody. W przypadku nadwrażliwości zębów lub bolesnych stanów zapalnych dziąseł stosujemy strumień łagodniejszy, pod niższym ciśnieniem, wspomagając irygację płukanką do jamy ustnej o właściwościach antyseptycznych lub łagodzących nadwrażliwość zębów.

CZY SKROBACZKI DO JĘZYKA SĄ BARDZIEJ SKUTECZNE NIŻ SZCZOTECZKI ZAOPATRZONE W POWIERZCHNIĘ CZYSZCZĄCĄ JĘZYK?

Skuteczność czyszczenia języka zależy od staranności włożonej w tę czynność i od budowy elementu oczyszczającego. Zwykłą szczoteczką do zębów także można skutecznie usunąć zanieczyszczenia z języka, posiłkując się skrobaczką umieszczoną na główce przyboru.