ADHD a higiena jamy ustnej

Osoby z ADHD częściej mają próchnicę. Dotyczy to szczególnie dzieci. Wyniki badań wskazują, że to skutek wielu czynników, a systematyczność i staranność higieny jamy ustnej nie zawsze mają tu kluczowe znaczenie. Wyjaśniamy, dlaczego tak jest i jak chronić zdrowie jamy ustnej u osoby z ADHD.

ADHD (z ang. attention-deficit hyperactivity disorder) to inaczej zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zwany także zaburzeniem hiperkinetycznym. Najsilniej manifestuje się u dzieci i młodzieży, ale wynikające z ADHD problemy z koncentracją, nadpobudliwością i trudnością w kończeniu jednej aktywności przed przejściem do kolejnej, oraz nieprzestrzeganie zdrowych nawyków mogą przysparzać wielu problemów także w życiu dorosłym.

Próchnica wpisana w ADHD?

Niezależnie od wieku osoby z ADHD, wynikające z tego zespołu problemy z koncentracją i deficytem uwagi powodują, że cierpi na tym zdrowie jamy ustnej. Z wielu badań wynika, że osoby z ADHD:

• mają gorsze wskaźniki zdrowotne dla obszaru jamy ustnej[1];
• mają na szkliwie więcej płytki nazębnej niż osoby bez tego zespołu (i to niezależnie od tego, czy w leczeniu wykorzystywana jest farmakoterapia)[2];
• leczone farmakologicznie narażone są na kserostomię, czyli suchość w jamie ustnej (to skutek uboczny stosowania leków)[3], co przyspiesza rozwój próchnicy; lub pojawiały się u nich w jamie ustnej inne skutki uboczne farmakoterapii, takie jak np. rozpulchnienie i tkliwość dziąseł, co utrudnia przeprowadzenie efektywnego szczotkowania zębów;
• mają problemy z koordynacją ruchową, co może utrudniać manewrowanie szczoteczką podczas mycia zębów;
• z uwagi na towarzyszące zaburzeniu napięcie nerwowe, często narażone są na wystąpienie bruksizmu i częściej notuje się u nich ból zębów[4];
• często sięgają po słodycze i słodzone napoje;
• rzadziej odwiedzają dentystę[5] – co związane jest nie tylko ze strachem przed leczeniem stomatologicznym, ale także z przykrymi doświadczeniami. Wizyt u stomatologa mogą unikać zarówno dorośli już pacjenci, którym pobyt w gabinecie kojarzy się z traumatycznym przeżyciem, jak i rodzice/opiekunowie dziecka z ADHD, którzy zauważyli, że dentysta nie radzi sobie z pacjentem.

Nawyki zdrowe dla jamy ustnej kształtowane od dzieciństwa

Szczotkowanie zębów dwukrotnie w ciągu dnia nie dla każdej osoby z ADHD jest standardem – zapominanie o myciu zębów dotyczy głównie dzieci. Z badań wynika, że wiele z nich szczotkowało zęby zaledwie raz dziennie, a niektóre – wcale. Ponieważ dzieciństwo jest okresem, kiedy kształtują się nawyki, niewyrobienie w tym czasie przyzwyczajenia do systematycznego, dwukrotnego w ciągu dnia mycia zębów źle wróży zdrowotnej przyszłości jamy ustnej w wieku dorosłym. Jest to bardzo niepokojące, gdyż aż 50% dorosłych, u których w dzieciństwie stwierdzono ADHD, po osiągnięciu pełnoletniości nadal miewa objawy tego zespołu. Można przypuszczać, że prawdopodobnie nie pozostaje to bez wpływu na staranność i systematyczność w obszarze higieny jamy ustnej[6].

Innym problemem pozostaje przygotowanie personelu gabinetów stomatologicznych do pracy w zakresie edukacji i profilaktyki stomatologicznej z profesjonalną higienizacją jamy ustnej. Z badań wynika, że rodzice, którzy odbywali wizyty u stomatologów z dziećmi z ADHD, zauważali, iż dentystom brakowało i przygotowania do współpracy z takimi pacjentami, i cierpliwości[7]. Jeśli dentysta lub higienistka stomatologiczna nie potrafią nawiązać dobrej relacji z pacjentem z ADHD, oczywiste jest, że nie przekażą skutecznie takiemu pacjentowi informacji na temat roli, jaką odgrywa higiena jamy ustnej oraz jak ważna jest systematyczność w szczotkowaniu zębów.

Jak dbać o higienę jamy ustnej w przypadku ADHD?

Obowiązują tu standardowe zalecenia w zakresie zachowania higieny jamy ustnej odnoszące się do każdego, a ponadto zaleca się – szczególnie w przypadku dzieci i młodzieży:

• stosować preparaty długo działające oraz kompleksowo chroniące przed próchnicą – dzięki temu, jeśli zapomni się o szczotkowaniu zębów, istnieje większa szansa, że szkliwo będzie krócej narażone na działanie czynników próchnicotwórczych;
• dużo uwagi poświęcać chłopcom, ponieważ ADHD występuje u nich 3-6-krotnie częściej niż u dziewcząt;
• zapobiegać zmniejszonemu wytwarzaniu śliny z powodu przyjmowania leków przez odpowiednie nawodnienie organizmu – ślina zmniejsza ryzyko rozwoju próchnicy, ponieważ pełni rolę bufora jonów, które uczestniczą w procesach mineralizacji szkliwa, a ponadto stanowi naturalny, zawsze aktywny element zapewniający higienę jamy ustnej, gdyż omywa zęby z zanieczyszczeń i utrudnia osadzanie się bakterii na szkliwie;
• jako rodzic/opiekun pilnować, czy dziecko systematycznie myje zęby i czy szczotkowanie przeprowadza z należytą starannością;
• regularnie spotykać się z dentystą na wizytach kontrolnych i higienizacyjnych – uznaje się to za najskuteczniejszą metodę ograniczenia występowania próchnicy u dzieci z ADHD[8]; wizyty powinny odbywać się najlepiej rano, ponieważ pacjent jest wtedy najbardziej chętny do współpracy i potrafi lepiej się skoncentrować.

[1]https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29182035/

[2]https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0003996911000987

[3]https://link.springer.com/article/10.1007/s00784-012-0876-0

[4]https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1754-4505.2008.00021.x

[5]http://www.quintpub.com/userhome/ohpd/ohpd_13_4_alkan_p331.pdf

[6]https://www.researchgate.net/publication/231609611_A_review_of_Attention-DeficitHyperactivity_Disorder_from_the_dental_perspective

[7]https://pdfs.semanticscholar.org/ffb7/09ed3fdf0ccae6ea587645afb5cb75d0e522.pdf#page=39

[8]https://jdh.adha.org/content/jdenthyg/88/6/342.full.pdf