Wymagania i przepisy potrzebne do montażu radiografu cyfrowego w gabinecie stomatologicznym

Radiografia cyfrowa staje się coraz bardziej popularna w stomatologii, ze względu na łatwość i precyzję jej stosowania w porównaniu z diagnostyką rentgenowską prowadzoną metodą analogową. Pomimo tego, że podczas wykonywania zdjęć diagnostycznych za pomocą radiografii cyfrowej dawka, jaką przyjmuje pacjent jest mniejsza prawie 10-krotnie, to nadal aparatura wykorzystuje promieniowanie jonizujące, w związku z czym podlega przepisom Prawa Atomowego oraz rozporządzeniom Rady Ministrów i Ministra Zdrowia w sprawie zastosowania promieniowania oraz ochrony zdrowia.

RTG w gabinecie stomatologicznym

Posiadanie w gabinecie urządzenia do radiografii cyfrowej wymaga wydania zgody przez SANEPID. Aby uzyskać taką zgodę konieczne jest przygotowanie projektu przystosowania pomieszczenia, gdzie istotną rolę odgrywa rozmieszczenie osłon w zależności od grubości ścian budynku oraz ilość planowanych sztuk sprzętu. W przypadku radiografii cyfrowej w odróżnieniu od analogowego RTG nie jest wymagane oddzielne pomieszczenie do wykonywania zdjęć, jak i ich opisu. Aparaty do wykonywania zdjęć wewnątrzustnych w technologii cyfrowej można umieszczać przy fotelu stomatologicznym, dzięki czemu unika się konieczności wstawania i przemieszczania się pacjenta do innego pomieszczenia.

Pomieszczenie, w którym umieszczony jest aparat radiografii cyfrowej musi mieć co najmniej 8m2 powierzchni i minimalnie 2,5m wysokości oraz konieczne jest zapewnienie wentylacji o sprawności wynoszącej 1,5 wartość objętości pomieszczenia na godzinę. W przypadku, gdy w gabinecie ma być zainstalowane więcej aparatów, np. ze względu na inne stanowiska pracy, wówczas na każdy dodatkowy aparat do radiografii cyfrowej wymagane jest dodatkowe 4m2 powierzchni. Opracowany projekt zmian przystosowujących gabinet do stosowania w nim promieniowania jonizującego musi zostać przedstawiony w regionalnym oddziale SANEPIDu, dopiero po jego zatwierdzeniu i wykonaniu prac możliwa jest instalacja sprzętu diagnostycznego. We wniosku składanym w SANEPIDzie podawane są informacje firmie (NIP, REGON, KRS (jeśli dotyczy)), celu zastosowania RTG i modelu aparatu. Wymagane jest zazwyczaj także podanie planowanych limitów użytkowych dawek.

Oprócz planu dostosowania pomieszczenia konieczne jest zazwyczaj również sporządzenie planu szkolenia BHP dla pracowników w ramach ochrony radiologicznej. Taki plan najlepiej jest przedstawić wraz z planowanym projektem zmian w pomieszczeniu, w jakim docelowo ma się znaleźć aparatura, ponieważ przyspiesza to w dużej mierze przebieg procedury zatwierdzenia wniosku i wydania zgody. Stosowane aparaty do radiografii cyfrowej muszą spełniać normy Polskie Normy IEC 61223-2 oraz 61223-3, jak i dawać możliwość ustalania ograniczników dawek promieniowania. Oczywiście wymagane jest także wykonanie testów adaptacyjnych, które podlegają kontroli inspektorów SANEPIDU jak i testów okresowych w późniejszym czasie użytkowania sprzętu. Do testów adaptacyjnych należą badania, które określają zarówno zgodność, jak i powtarzalność ustawionych parametrów ekspozycji na promieniowanie, tj. jego dawki oraz napięcia. Poza tym oceniana jest średnica wiązki i długości tubusa w przypadku stosowania aparatów wykonujących zdjęcia wewnątrzustne. Innymi ocenianymi parametrami jest geometria ruchu głowicy – w aparatach pantomograficznych oraz rozdzielczość przestrzenna i niskokontrastowa. Wymagane jest także posiadanie pełnej instrukcji obsługi oraz kompletnej dokumentacji urządzenia, zawierającej jego specyfikację techniczną oraz informacje o gwarancji/naprawach (jeśli urządzenie było używane wcześniej). Instrukcja obsługi musi być przewidziana również w języku polskim. We wniosku musi zostać podane źródło promieniowania jonizującego. W związku z tym, że dzięki technologii cyfrowej nie jest wymagane użycie odczynników do wywoływania kliszy nie jest wymagane podpisanie umowy o odprowadzaniu ścieków skażonych tymi substancjami (co jest wymagane przy zdjęciach RTG metodą analogową).

Tak jak w przypadku analogowego sprzętu RTG wymagane jest, aby gabinet miał podpisaną umowę z inspektorem ochrony radiologicznej. Inspektorem ochrony radiologicznej może być także właściciel zakładu lub osoba przez niego zatrudniana, która posiada odpowiednie wykształcenie oraz przeszła szkolenie na inspektora ochrony radiologicznej (wymagane jest załączenie kopii posiadanych przez inspektora uprawnień). Ponadto wymagane jest podpisanie umowy z laboratorium dozymetrycznym. Według przepisów aparat powinien dawać możliwość zapisywania zdjęć w formacie DICOM, który pozwala na standaryzowanie wykonanych ujęć, co ułatwia ich ewentualną wymianę pomiędzy współpracującymi lekarzami. Wymagane jest opracowanie i umieszczenie w widocznych miejscach planu zakładowego postępowania awaryjnego, instrukcji pracy z promieniowaniem jonizującym, a także dostarczenie kopii tych dokumentów, jak i akceptacji przez Państwową lub Wojewódzką Stację Epidemiologiczną planu osłon stałych dla pomieszczenia. Jako załącznik do wniosku powinien zostać dodany także plan wdrażania ochrony pracowników oraz zakres i rodzaj kontroli wprowadzonej w celu pomiaru i kontroli ekspozycji osób pracujących w gabinecie na promieniowanie jonizujące.

Podobnie jak w przypadku innych urządzeń do wykonywania zdjęć i prześwietleń z użyciem promieniowania jonizującego także przy zastosowaniu technologii cyfrowej wymagane jest oznaczenie pomieszczeń, w jakich są one umieszczone plakietką z piktogramem radioaktywności (koniczynka). Podczas wykonywania zdjęć obowiązują takie same normy ochrony pacjenta, jak w przypadku standardowej techniki rentgenowskiej. Stosuje się środki ochrony w postaci fartuchów, kołnierzy i rękawic, co pozwala na jeszcze większe ograniczanie dawki pochłanianego promieniowania. Zdjęcia diagnostyczne mogą być wykonywane jedynie przez lekarza lub technika elektroradiologii. Inne osoby stanowiące personel gabinetu, takie jak np. higienistki czy asystentki stomatologiczne nie są uprawnione do wykonywania diagnostyki z udziałem promieniowania jonizującego.

Bibliografia:

1. Ustawa z 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276 tekst jednolity)
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 lutego 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych (Dz. U. z 2011 nr 48 poz. 253)
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. z 2005 r. Nr 20 poz. 168)
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lipca 2006 roku w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. z 2006 r. Nr 140 poz. 944)
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21 sierpnia 2006 roku w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. z 2006 r. Nr 180 poz. 1325)
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21 grudnia 2006 roku w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. z 2007 r. Nr 247 poz. 1819)
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2007 roku w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących formy i treści wzorcowych i roboczych medycznych procedur radiologicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 24 poz. 161)
8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27 marca 2008 r. w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 59 poz. 365)
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27 marca 2008 r. w sprawie bazy danych urządzeń radiologicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 59 poz. 366)
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U. 2011 nr 51 poz. 265) z załącznikami do Rozporządzenia o nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8